Tja, boeiend dat 2016 het warmste jaar ooit was
Het afgelopen jaar (2016) was wereldwijd het warmste ooit gemeten. Net zoals 2015 en 2014 dat daarvoor waren.
2014, ’15 en ’16 waren ook de jaren dat journaals en kranten elke afgebroken ijsschots en tientallen weerrecords nieuwswaardig achtten. Daarmee bewijzen ze de energietransitie niet altijd een dienst.
Zie je nou wel,
het zal allemaal wel
Het klimaat is geen 100 meter sprint met één overduidelijke winnaar. Het is een marathon met miljoenen winnaars én miljarden verliezers.
Het klimaat is geen kwestie van records maar van langjarige trends. Het wereldklimaat is complex en gaat om veel meer dan temperatuur en CO2 alleen. Toch roepen mensen met verstand van zaken elke ‘warmste 17 december ooit‘: Zie je nou wel, het gaat helemaal mis.
Dan is het niet gek dat mensen die zich niets laten wijsmaken twee dagen later, als het ‘gewoon sneeuwt’, roepen: Zie je nou wel, er is niets aan de hand.
De grote meerderheid denkt dan logischerwijs: Het zal allemaal wel, ze vechten het onderling maar uit.
Zo blijft een klein maar groeiend groepje in paniek achter en gaat de rest over tot de orde van de dag. En zo is een klein maar groeiend groepje wél te porren voor duurzame energie en efficiënt grondstofgebruik maar vindt de overgrote meerderheid dat toch vooral duur en te lastig.
De overtrokken aandacht voor klimaatpaniek houdt alle andere grote voordelen van een emissievrije en circulaire economie vakkundig buiten de schijnwerpers.
Aardgas, olie en steenkool
zijn niet in- en inslecht
De afgelopen anderhalve eeuw kunnen we niet zonder fossiele energie overdoen. En dat is prima.
We hebben veel te danken aan olie, steenkool en aardgas. We moeten er nu alleen zo snel mogelijk van af. Het is tijd voor de volgende grote sprong in ontwikkeling en welvaart.
De Steentijd kwam niet ten einde omdat de stenen opraakten. De Steenkooltijd komt niet ten einde omdat de kolen op zijn.¹
Het is zaak dat we alle efficiëntiewinst die voor het oprapen ligt grijpen en alle fossiele bronnen snel én volledig economisch irrelevant maken. Hysterie rond klimaat en kolenstroom is daarbij niet constructief. Of de laatste kolencentrale morgen of in 2030 sluit, is het punt niet.
Een kolencentrale die zijn stroom nog maar 400 uur per jaar verkoopt, is een stranded asset. Een raffinaderij die zijn diesel niet kwijt kan ook. Die kant gaan we snel op.
De klimaatwetenschap
staat niet stil, nooit
Klimaatverandering kent meerdere oorzaken. Dus kent de klimaatwetenschap meerdere waarheden.
Klimaatverandering speelt op lange tijdschalen, staat onder invloed van honderden factoren en heeft gevolgen die de hele wereld raken. De combinatie van complexiteit en maatschappelijke relevantie maakt het klimaat tot een van de grootste onderzoeksvelden in de wetenschap.
Hoewel ‘de klimaatwetenschap’ in overgrote meerderheid broeikasgassen als CO2, methaan en lachgas aanwijst als hoofdverdachte van klimaatverandering, zijn er bijzonder bekwame wetenschappers die een alternatieve oorzaak als minstens even belangrijk zien.
De meeste klimaatonderzoekers zijn het eens maar gelukkig is er tegengeluid. Nieuwe inzichten en afwijkende theorieën brengen de wetenschap verder.
CO2 is onzichtbaar,
klimaat is een lastig argument
Wie klimaatverandering als hoofdargument voor de energietransitie gebruikt, verspilt tijd en energie.
Na de wetenschap nemen nu ook de politiek en het bedrijfsleven klimaatverandering serieus. Zeker sinds de klimaattop van Parijs in 2015 onderschrijft het merendeel van de Nederlandse politieke partijen en een groeiend aantal multinationals de risico’s van CO2-uitstoot.
Onder de stemgerechtigden liggen de verhoudingen echter anders. Mensen blijven zich afvragen of het klimaat echt zo snel veranderd, of wij er echt zoveel aan kunnen doen en of de gevolgen echt zo groot zijn.
Fossiele oorzaak en klimaatgevolg zijn voor niemand in één oogopslag glashelder. Het aantrekkelijke idee dat het meevalt, heeft vele enthousiaste voorvechters.
Klimaatwetenschap is nooit af en staat garant voor verrassingen. Fijn voor wie van kennisontwikkeling houdt, ideaal voor wie een belang of opinie te verdedigen heeft. Uit duizenden peer-reviewed artikelen pik je moeiteloos een geloofwaardige bron die het ‘precies met jou eens is’.
Wetenschap is geen mening, maar elke visie is te steunen met wetenschap. Het klimaat biedt altijd ruimte voor twijfel. Dus gaat het klimaatdebat altijd door.
Met de botte bijl
dwars door open deuren
Vraag niet wat energie voor het klimaat doet. Vraag wat klimaatpaniek nu echt voor schone energie doet.²
Wie niet gelooft in klimaatverandering, laat zich niet overreden. Zeker niet voor 15 maart. Elke poging elkaar te overtuigen, resulteert op zijn best in een agree to disagree. Op zijn slechts is de uitkomst een spervuur van wonderlijke claims, complotonzin of pure rancune.
Wie niet gelooft in klimaatverandering, gelooft ook niet in de voordelen van hernieuwbare energie. Dát is voor de verkiezingen wel bij te stellen.
Vergeet het klimaat als argument voor energietransitie en circulariteit. Overtuig met onbetwistbare oorzaken, overduidelijke gevolgen en glasheldere oplossingen. Zes voorbeelden:
- Ziekmakende smog in wereldsteden
Fijnstof is ‘geen complot van China‘. Smog verdwijnt als dieselauto’s blijven staan, kolencentrales uitdoven en vuile fabrieken de productie stilleggen. - Honderden slachtoffers in instortende kolenmijnen
Mijnen storten niet in door ‘verhoogde zonneactiviteit’. Stop met kolenstroom en er sterft niemand meer in een kolenmijn. - Verwoesting door teerzand en mountain top removal
Deze maanlandschappen ‘passen niet in de natuurlijke El Niño-cyclus‘. De verwoesting stopt zo snel fossiele brandstoffen overbodig zijn. - De geopolitieke macht van oliestaten
Deze macht ontstaat niet omdat ‘CO2 goed is voor planten’. Het economisch belang van olietoevoer maakt ons een geopolitieke speelbal. - Aardbevingen in Groningen
Groningen beeft niet ‘precies hetzelfde als 8.000 jaar geleden’. De aardschokken waren zonder de gaswinning nooit zo sterk geweest. - Rampen met olietankers en boorplatforms
Olietankers crashen niet omdat het ‘IPCC alles bij elkaar liegt’. Zonder oliewinning en -transport geen olievlekken op de oceanen.
Er zijn talloze argumenten voor duurzame vooruitgang. Wie wil discussiëren, begint over het klimaat. Wie tempo wil maken, trapt open deuren in.
Tot zover het hoofdpunt van dit stuk. Toch interesse in het complete verhaal? Klik hier om opnieuw bovenaan te beginnen.
Tijd voor het echte
duurzaamheidsdebat
Zo snel we het eens zijn over een probleem, kunnen we constructief in gesprek over de oplossing.
De open deur-bezwaren van het gebruik van aardolie, gas en steenkool zijn zonneklaar. Niemand vraagt zich af of fossiele energie onze leefomgeving en gezondheid echt schaadt en of wij daar echt iets aan kunnen doen.
Dat het uitfaseren van fossiele energie helpt is duidelijk. De volgende vraag is of dit haalbaar is. Technisch bestaat daarover geen twijfel.
Voor alles waar ‘fossiel’ nu in de energie voorziet of als grondstof dient, bestaat een duurzaam alternatief.
Socio-economisch ligt de haalbaarheid genuanceerder. Het maakt nogal uit wélke technische routes we kiezen. In ieder geval gaan de kosten voor de baten uit. Enerzijds schrijven we fossiele activa vervroegd af, tegelijkertijd vraagt de energievoorziening van de toekomst nú grote investeringen.
Het gaat er om dat we fossiele energie snel, sociaal en economisch verantwoord uitfaseren. Daar moet het duurzaamheidsdebat over gaan.
Schone energie is betaalbaar,
misschien niet eens duurder
De energietransitie heeft onvermijdelijk impact op onze gewoontes, onze portemonnee en het landschap.
Energiebesparingen en hernieuwbare bronnen maken belangrijke aspecten van de energievoorziening goedkoper. Andere zaken zijn zonder goedkope olie, gas en kolen onherroepelijk duurder, lastiger en/of onplezieriger.
Idealiter is onze economie in 2050 volledig schoon, nóg comfortabeler en nóg goedkoper dan hij nu is. Concurrentie met de fossiele status quo is echter niet het hoofddoel.
Schone energie hoeft niet één op één goedkoper te zijn dan fossiele energie. Schone energie lost dure problemen op die nu niet zijn ingeprijsd in het gebruik van aardolie, gas en steenkool.
Dat betekent niet dat er sprake kan zijn van blanco cheques, en die zijn ook niet nodig. Als we verstandig kiezen, zijn we in een emissievrije economie minder dan nu kwijt aan basisbehoeften als licht, warmte en dagelijkse mobiliteit.
Voor enkele luxere zaken geldt het tegenovergestelde, al betekent dat niet dat vliegvakanties, biefstuk en shopweekends onbetaalbaar worden. Ze worden hooguit net zo vanzelfsprekend als enkele decennia geleden.
De politiek borgt de betaalbaarheid van basisbehoeften. Het is aan onze eigen creativiteit om het leven in een schone economie minstens even leuk te maken.
Probleem opgelost?
Helaas. Het is goed om het toch nog even serieus over klimaatverandering te hebben.
Hoewel de Groningse gasbevingen en de luchtkwaliteit in Rotterdam, Utrecht en Amsterdam aardig dichtbij komen, zijn de meeste directe nadelen en risico’s van de fossiele industrie toch een ver van ons bed show.
Mijnrampen raken de lokale mijnwerkers, olierampen raken de lokale ecosystemen en onderdrukking met oliegeld raakt de lokale bevolking. Deze gevolgen van aardolie, gas en steenkoolgebruik zijn snel verholpen wanneer we onze vraag naar fossiele energie decimeren.
Klimaatverandering, al dan niet hypothetisch, raakt ons allemaal. En gaat nog jaren door nadat de laatste kolencentrale zijn laatste rook heeft uitgeblazen.
Als we (voor nu) aannemen dat klimaatverandering gaande is, kunnen we oog hebben voor de (veronderstelde) gevolgen. Een kleine greep:
- Krachtigere stormen en overstromingen.
- Verschuivende landbouwproductiviteit.
- Langdurige droogtes.
- Zeespiegelstijging
- Verschuiving van epidemieën.
- Nieuwe zeetransportroutes.
- Etc.
De gevolgen zijn niet uitsluitend negatief. Klimaatverandering kent miljoenen winnaars en miljarden verliezers. Die scheve verhouding leidt in het beste geval tot onrust. In het slechtste geval zijn wij zelf de verliezers.
Als we (wederom voor nu) aannemen dat wij klimaatverandering kunnen remmen, is dat het overwegen waard. Volgens de meeste klimaatwetenschappers is het verstandig om onnatuurlijke broeikasgasuitstoot niet alleen volledig, maar ook zo snel mogelijk uit te bannen.
Dat het klimaat een lastig argument is, maakt het geen non-argument. Laten we het klimaatdebat, als we het toch voeren, naar een hoger plan trekken.
Het klimaat verandert
zonder menselijke inbreng
Het staat vast dat het klimaat ook zonder ‘ons’ verandert. Voor de opmars van de mens heeft het wereldklimaat een enorme evolutie doorgemaakt.
Het staat ook vast dat het klimaat dankzij ons anders veranderd dan dat het zonder ons zou doen. Gekapte bossen, bewaterde woestijnen, beroette ijsschotsen en de met CO2 verrijkte atmosfeer hebben stuk voor stuk aantoonbare impact op het lokale en mondiale klimaat.
Wat de natuurlijke trends en de mensgerelateerde klimaatverandering samen in petto hebben voor de 17 december van 2057 weet niemand. Misschien liggen we bij 32 graden op het strand, misschien rijden we de Elfstedentocht voor het derde jaar op rij.
Winter in de winter is en blijft waarschijnlijk.
Het klimaat is een kwestie van statistiek. Dat 2014, ’15 en ’16 de warmste jaren ooit gemeten zijn, past in een langjarige trend van bijzonder warme jaren. Het zou kunnen dat ook 2017 het ‘warmste jaar ooit’ blijkt. Waarschijnlijker is dat de kranten dit jaar toch wat harder moet graven naar ‘opvallend weer’ en dat de journaals met nog nietszeggender weerrecords op de proppen komen.
Het klimaat verandert nu eenmaal niet in een rechte lijn.
Het was al wel eens warmer
In de 4 à 5 miljard jaar dat de aarde nu om de zon draait, is het veel kouder én veel heter geweest dan het nu is.
De lange comic bij dit artikel, van XKCD, geeft de temperatuur over de afgelopen 22.000 jaar weer. Toen we 7.000 jaar geleden voor het eerst het wiel uitvonden, was het voor het laatst grofweg net zo warm als nu.
Alleen voor wie echt gelooft dat de aarde 6.000 jaar oud is, zijn de laatste twintig jaar met afstand de warmste ooit.
De temperatuur van nu is het probleem niet. Het gaat om het – vermoedelijk – niet eerder vertoonde tempo waarin de temperatuur sinds de industriële revolutie oploopt. Vermoedelijk, want sceptici werpen terecht* tegen dat we op de schaal van klimaatverandering pas drie minuten geleden zijn begonnen met directe metingen.
Pas sinds de laatste anderhalve eeuw weten we precies hoe de temperatuur zich jaar op jaar heeft ontwikkeld.
*Zie ook de verantwoording van XKCD, in de comic rond het jaar 16.000 BC.
Gedegen nattevingerwerk
Praktisch alles dat we weten over de ontwikkeling van het klimaat komt voort uit indirecte metingen.
Pas sinds de doorbraak van de thermometer en het logboek zijn er directe meetwaarden over de temperatuur op aarde beschikbaar. Voor de temperatuur van 3.000 jaar terug moet de wetenschap het hebben van ijskernen, boomringen en andere aanwijzingen uit de tweede hand.
Het geheel van deze benaderingen is de basis voor een degelijke, langjarige temperatuurgrafiek.
Er is beperkte reden te twijfelen aan de accuraatheid van deze studies op langere tijdschalen. De verschillende indirecte bronnen geven goeddeels hetzelfde beeld. De resolutie van de indirecte klimaatdata blijft echter veel grover dan die van echte thermometer-data.
De temperatuurlijn van 10.000 jaar geleden is vloeiend omdat eventuele piekjes wegvallen in de foutmarge.
Meten is weten,
modelleren is adviseren
Alles dat we weten over de ontwikkeling van het klimaat in de toekomst komt voort uit modellen.
Vanwege de meetonzekerheid in de historische klimaatgegevens kan het zijn dat we een eerdere snelle temperatuurstijging over het hoofd zien, omdat de temperatuur kort er op ook weer net zo hard is gedaald.
Dat dit zo kan zijn, is voor een groep sceptici reden om de klimaatpaniek met een korrel zout te nemen.
Dat de resolutie van de inputdata voor klimaatmodellen niet 100 procent scherp is, reduceert de voorspellende waarde van het modelleerwerk inderdaad. Dat is alleen geen argument om klimaatwetenschap af te schrijven.
Klimaatwetenschappers hoeven niet precies te weten hoe koud het in 12.017 voor Christus was. Ze claimen ook niet precies te weten hoe warm het in 2057 zal zijn.
Tot slot: De wereld is rond,
net als een pannenkoek³
Het leeuwendeel van de wetenschappers die zich over onze impact op het klimaat uitspreken, is overtuigd van de invloed van ons handelen op klimaatverandering.
In het vaak aangehaalde ‘Consensus project‘ wijzen 1.155 van 1.189 klimaatwetenschappers (97,2 procent) de mens aan als (hoofd)oorzaak van global warming. Hoe overtuigend deze graad van consensus ook klinkt, voor sceptici duidt het juist op tunnelvisie.
Een veelgehoord tegenargument is dat de gevestigde orde vroeger ook meende dat de wereld plat was. Nu heeft de wetenschap zich sindsdien aardig ontwikkeld maar ook de recentere geschiedenis biedt inderdaad voorbeelden waarin experts er collectief naast zaten.
Consensus is en blijft een momentopname, geen absolute waarheid. Toch is wetenschappelijke consensus bij uitstek het instrument om beleid op te baseren.
De temperatuur van nu is zoals gezegd het grootste probleem niet. Klimaatverandering gaat pas echt pijn doen als waarschuwingen over de temperatuur van eind deze eeuw terecht blijken.
De enige manier om echt zeker te weten dat de klimaatwetenschap het in meerderheid bij het rechte eind heeft, is alle variabelen constant houden. Vervolgens is het afwachten of de wereld wel of niet 6 graden opwarmt de komende eeuwen. Als dat al zou kunnen, is het knap riskant.
Tot de sceptische 3 procent overtuigend bewijst dat CO2 géén bepalende invloed heeft, is het verstandig uit te gaan van het gelijk van de 97 procent.
En als in 2057 blijkt dat die 97 procent er onverhoopt toch naast zit. Tja, boeiend.
Dan hebben we maar te dealen met al die goedkope schone energie. Mag je als troost toch weer drie keer per jaar vliegen.
Scrol zeker nog even door
de volledige XKCD-strip,
alleen al voor de grappen
Images
Temperature timeline:
XKCD, via provided embed link.
Climate summit Comic:
Joel Pett/USA Today. Fair use assumed.
Please reach out to us if removal is desired.
Featured image (not in article, displayed on homepage/archives):
Herson Rodriguez, via Unsplash Public Domain (cropped)
Quotes
‘The stone age didn’t end for lack of stone’
Unsure about this one, first reference I have found is William McDonough.
‘Ask not what your country can do for you, ask what you can do for your country’
John F. Kennedy
‘De aarde is rond, net als een pannenkoek’
Herman Finkers
Oprichter WattisDuurzaam en duurzaamheidsadviseur bij We-Boost Transitions.
Gelukkig is de klimaatverandering geen probleem voor het leven op aarde, het is zelfs de verandering die gezorgd heeft voor de ontwikkeling van biodiversiteit. Ook mogen we ons van geluk spreken dat het CO2-gehalte de afgelopen eeuw flink gestegen is, zonder dat heerlijke groeigas zouden we nu kampen met enorme voedseltekorten en een kale, verdorde aarde.
Ik ben benieuwd hoe de winter 2016 – 2017 herinnert zal worden in zuid Europa. Nog nooit zo koud geweest met temperaturen van 3ºC tot vriespunt zodat het zelfs gesneeuwd heeft. Huizen zijn niet verwarmd en mensen zitten in hun onverwarmde winkels met jassen aan en mutsen op te verkleumen. Sneeuw in Griekenland, vorst in Italië, koud in de Algarve en Costa del Sul. De warmste zomer ooit??? In zuid Europa is het altijd warm en 38ºC is normaal in augustus. De warmste zomer was in 2003 met temperaturen van 43ºC maar ook dit is uitzonderlijk. Het heeft te maken met vele oorzaken zoals hoge luchtdruk en windrichting en oceaanstromen en de ZON. Niet door de CO2 van 0,04% in onze atmosfeer. 0,04 is zo weinig…en inderdaad gelukkig is die gestegen en dat is te merken want de aarde VERGROEND door dit belangrijke gas voor bomen, planten en landbouw.