Hyperloop in Nederland: Van Superbus naar Superbuis?
De Tweede Kamer laat de haalbaarheid van een Nederlands testcentrum voor de personen- en goederenvervoer via vacuumbuizen (Hyperloop) onderzoeken. Een motie hierover van D66-Kamerlid Rob Jetten viel in opvallend goede aarde.
De hele hype rond de Hyperloop roept herinneringen op aan de Superbus van wijlen Wubbo Ockels. Ook dat was een inspirerend concept van een groot man, waarbij je stiekem van mijlenver zag aankomen dat het gewoon niet ging werken.
Ook briljante geesten hebben mindere ideeën. Het vervelende van matige ideeën van briljante mensen is dat de halve wereld er blind achteraan loopt. Innovatie en R&D is altijd top, verwacht alleen geen wonderen. De heldenstatus van Elon Musk mag geen reden zijn om zelf te stoppen met nadenken.
Wat is de Hyperloop en waarom denkt Nederland hiermee te scoren?
De Hyperloop is een reïncarnatie van het aloude idee om mensen en goederen via buizen te verplaatsen. Multi-ondernemer Elon Musk opperde in 2012 dat het met de techniek van vandaag succesvol kan zijn maar was zelf te druk met Tesla, Solarcity en SpaceX om er echt werk van te maken.
Onder de vlag van SpaceX startte Musk wel een competitie om de ontwikkeling van het concept te versnellen. Bedrijven en studententeams uit de hele wereld toonden in deze competitie aan dat het inderdaad mogelijk is om capsules onder lage luchtdruk op snelheid door een testbuis van 1,5 kilometer te schieten. De wedstrijd op het terrein van SpaceX in Californië werd glansrijk gewonnen door een team van de TU Delft. Top.
Testcentrum voor Hyperloop in Flevoland
Geïnspireerd door de winst van het Delftse studententeam, spreekt het het Hyperloop-concept in Nederland nog meer tot de verbeelding dan in veel van onze buurlanden. Breed is dan ook de wens om het succes uit te nutten en Nederland tot koploper te maken in wat misschien wel het transportmiddel van de toekomst wordt.
Het winnende Delftse team heeft zijn organisatie inmiddels geprofessionaliseerd tot de startup Hardt en opende deze zomer samen met bouwbedrijf BAM een klein testcentrum om zijn Hyperloop-capsules (Pods) onder lage luchtdruk te testen. Deze korte vacuumbuis is echter alleen geschikt voor statische tests, terwijl het doel van Hyperloop is om transport op liefst 1.200 km/u te bieden.
Begin november 2017 riep daarom een brede coalitie van bedrijven (naast Bam en Hardt onder andere NS, Prorail, Havenbedrijf Rotterdam, Fokker, VDL, TNO en Movares) de politiek op om een testbaan in Flevoland mogelijk te maken. Nu bevestigt de politiek unaniem dit een goed idee te vinden. De motie Jetten betreft weliswaar slechts de oproep om financiering van een testtraject te onderzoeken maar de toon is gezet: Die berg buis die komt er!
Sneller, goedkoper én duurzamer dan trein en vliegtuig
Musk en zijn groeiende schare volgelingen zien de Hyperloop als duurzaam alternatief voor hogesnelheidstreinen en vliegtuigen. Het lichte vacuum in de testbuizen reduceert de luchtweerstand voor de pods sterk zodat er met betrekkelijk weinig energie extreem hoge snelheden mogelijk zijn. De Hyperloop rijdt op schone elektriciteit en brengt reizigers in de kortst mogelijke tijd van de ene metropool naar het centrum van de volgende wereldstad.
Het Nederlandse voorstel betreft een testbuis van 3 of 5 kilometer lang in de buurt van Lelystad. De samenwerkende bedrijven ramen de kosten op € 120 mln. Echt een schijntje als blijkt dat de hele wereld de komende decennia inderdaad Hyperloops gaat bouwen en de hele wereld de hoofdprijs wil betalen voor alle in Nederland opgebouwde kennis.
Een ontzettend leerzaam project met een gigantisch afbreukrisico
In al het enthousiasme staat niemand te springen om een realitycheck. Geen politieke partij of innoverend bedrijf wil als azijnpisser te boek staan. Daarom staan talloze bedrijven te trappelen om met het concept van Musk aan de slag te gaan. Daarom stemt de voltallige Tweede Kamer in met onderzoek naar de Hyperloop.
En daarom is het afbreukrisico enorm. Er zijn namelijk wel heel erg veel uitdagingen die de realisatie van een bruikbaar netwerk van Hyperloops in de weg staan. Zeker drie van die uitdagingen zijn vrij fundamenteel:
1. Hoe rechtlijniger de infrastructuur, hoe duurder je kaartje
Een magneettrein die 1.200 kilometer per uur rijdt, haalt die snelheid alleen op kaarsrechte stukken. Een kaarsrechte lijn van Amsterdam naar Groningen doorkruist nogal wat woningen, scholen en bedrijven die je moet slopen, tuinen en akkers die je dient te onteigenen en wegen, spoorlijnen, kanalen en meren die je moet overbruggen (of ondertunnelen). Elk knelpunt dat je om financiële reden niet doorkruist maar omzeilt, betekent een bocht waarvoor de pods moeten remmen en weer optrekken. Met elke extra bocht wordt de Hyperloop meer en meer een gewone Intercity.
2. Hoe complexer de infrastructuur, hoe duurder je kaartje
Om de extreme snelheden in een buis überhaupt mogelijk te maken, is een sterk verlaagde luchtdruk onmisbaar. Zonder een (bijna) vacuum lopen de pods vast in een muur van samengeperste lucht. Die lage luchtdruk moet overal in het Hyperloop-netwerk continu bewaakt worden. Elke keer dat er iemand in- of uitstapt. Elke keer dat de buis als geheel uitzet of krimpt door temperatuurschommelingen. Elke keer dat de pods een wissel nemen. Technisch is een enorme vacuumbuis zeker mogelijk. Reken er alleen niet op dat hij goedkoop is of ooit goedkoop zal zijn.
3. Hoe kwetsbaarder de infrastructuur, hoe duurder je kaartje
Om de kosten binnen de perken te houden, zal de diameter van de Hyperloop vrij smal zijn. En om veel mensen en goederen door een smalle buis te jagen is een extreme snelheid alleen niet genoeg. Pods zullen snel na elkaar moeten vertrekken, Musk rekent zelf met 30 seconden voor in- en uitstappen. Een passagier die op een lullig moment over zijn veters struikelt, stuurt de dienstregeling al in de war. Eén defecte pod blokkeert de buis en één onverlaat die de Hyperloop met een schot hagel lek schiet gooit een complete verbinding voor dagen plat. De Hyperloop heeft zoveel Single Points Of Failure dat de kans op blijvend succes uiterst gering is.
Dat alles betekent niet dat we geen € 120 mln moeten stuk slaan om het toch te proberen. Het gedeelde enthousiasme en de vereende krachten van overheid en bedrijfsleven leveren welhaast zeker waardevolle kennis en succesvolle spin-offs op. Erken echter ook dat het beoogde einddoel – wellicht bewust – praktisch onbereikbaar is en ook bij onvermoed succes nog mijlenver van de relativiteit staat. Dat dreigt er in deze jubelhype bij in te schieten.
Bron: FD, Hardt, Tweakers / Imagecredit: Hardt
Oprichter WattisDuurzaam en duurzaamheidsadviseur bij We-Boost Transitions.
