Vele onzichtbare handen maken licht werk
Deze column verscheen eerder in het oktobernummer van technologietijdschrift De Ingenieur.
Als onderdeel van het Fit for 55-klimaatpakket, presenteerde de Europese Commissie deze zomer een nieuw emissiehandelssysteem voor de gebouwde omgeving en mobiliteit. Voor de CO2 die vrijkomt in CV-ketels en verbrandingsmotoren moeten uitstootrechten afboekt worden. Het aantal beschikbare rechten daalt gestaag, zodat ook de uitstoot van gebouwen en auto’s gestaag moet dalen.
Het voorgestelde handelssysteem lijkt sterk op het EU-ETS (European Emissions Trading System), dat sinds 2005 CO2-reductie oplegt aan de Europese energiesector en industrie. De commissie had dit ETS dus ook kunnen uitbreiden met gebouwen en mobiliteit, maar een extra handelssysteem is geen gek idee.
Het idee van emissiehandel is dat de ‘onzichtbare hand van de markt’ CO2-reductie tegen de laagste kosten afdwingt. Tot nu toe was het binnen het EU-ETS bijvoorbeeld kosteneffectiever om kolencentrales af te schakelen dan om staal- of cementfabrieken te verduurzamen. Dankzij windparken en extra inzet van gascentrales werd elektriciteit schoner en daalde, zoals beoogd, de totale CO2-uitstoot binnen het ETS. Dat voorkwam dat CO2-rechten schaars en duur werden. Afboeken van goedkope CO2-rechten was voor de industrie eenvoudiger én economischer dan zelf investeren in CO2-reductie.
Inmiddels is de rek er echter uit in de energiesector.
Inmiddels is de rek er echter uit in de energiesector.* Gascentrales volledig overbodig maken, blijkt duurder dan kolencentrales afschakelen. Sinds 2017 liep de CO2-prijs steil op, van krap €5 tot inmiddels ruim €60 per ton CO2. Daarmee loont CO2-reductie alsnog ook in de industrie. Helaas is voor CO2-arm staal of cement eerst innovatie nodig, en daarna een totale ombouw van fabrieken. En daarvoor zijn weer vergunningen, netaansluitingen en – toch al overbezette – aannemers nodig. Bovendien verbruiken duurzame fabrieken zelf veel elektriciteit. Elektriciteit die dankzij de nog resterende fossiele centrales en de sterk opgelopen CO2-prijs nu juist ongekend duur is.
Een onzichtbare hand, die jaar op jaar alleen de goedkoopste CO2-reductie kiest, kan over meerdere jaren bezien dus flink misgrijpen. Als hele sectoren 15 jaar wachten op een CO2-prijs die hoog genoeg is om in actie te komen, is de marktwerking verkeerd afgesteld. Nu Europa kiest voor een extra handelssysteem, naast het ETS, is het misschien een goed moment om ook het ETS op te delen. Want waarom gunnen we niet elke sector in de Europese economie zijn eigen onzichtbare hand?
Als staalfabrieken alleen met staalfabrieken concurreren om CO2-rechten, loont het direct om de duurzaamste staalfabriek van Europa te zijn. En als blijkt dat geen enkele staalfabriek in staat is om tijdig te verduurzamen, loopt de specifieke CO2-prijs voor staal vanzelf hoog op. Dat maakt dan CO2-arme alternatieven, zoals hout of composieten, veel sneller concurrerend.
Belangrijker nog is dat het opdelen van het ETS voorkomt dat sectoren die wel snel verduurzamen de dupe worden van een hoge ‘algemene’ CO2-prijs. Vooral voor de elektriciteitssector is dat cruciaal. Elektriciteit verduurzamen kan betaalbaar, en elke sector heeft in de energietransitie veel elektriciteit nodig. Zeker de Europese huishoudens, die via het nieuwe emissiehandelssysteem gestimuleerd worden om over te stappen naar warmtepompen en elektrische auto’s, moeten de elektriciteit daarvoor zonder pijn kunnen betalen.
*Ter info: dankzij de wondere wereld van drukwerk is deze column geschreven bij een TTF-gasprijs flink onder de €50/MWh. 😉
Imagecredit: Philippe Jausions, via Unsplash Public Domain
Oprichter WattisDuurzaam en duurzaamheidsadviseur bij We-Boost Transitions.
