Het 1,5 ºC-klimaatdoel is dood, lang leve het 1,5 ºC-klimaatdoel
Op de VN-Klimaatconferentie (COP27) in Sharm el-Sheikh zijn niet of nauwelijks nieuwe afspraken gemaakt om de opwarming van het klimaat te beperken. Toch is het klimaatdoel van maximaal 1,5 graden opwarming niet ‘dood’.
Net als een jaar geleden in Glasgow biedt ook het slotakkoord van de COP27 in Sharm el-Sheikh nauwelijks nieuwe hoop op beheersing van klimaatopwarming tot 1,5 graden. De al in 2015 (Parijs) overeengekomen ambitie blijft echter opnieuw wel staan. Het VN-klimaatdoel is nog steeds om de opwarming tot well below 2 graden, en liefst tot 1,5 graden te beperken.
De onderhandelaars zijn op de COP27 wel dichter bij overeenstemming gekomen over de plicht van ontwikkelde landen om loss and damage als gevolg van klimaatverandering te vergoeden aan ontwikkelingslanden.
Welke landen moeten kiepen, wanneer, hoeveel en aan welke ontwikkelingslanden is als hete aardappel doorgeschoven naar een volgende COP. Desalniettemin is dit een doorbraak. De erkenning dat klimaatschuld bestaat. In VN-verband. Rijke landen, die al decennia willens en wetens klimaatverandering veroorzaken, moeten lappen aan landen die zelf tot nog toe niet of nauwelijks hebben bijgedragen aan klimaatverandering. Juist dat zijn landen die klimaatverlies en -schade (gaan) ondervinden.
Het 1,5 ºC-klimaatdoel blijft belangrijk, ook als we het loslaten
Ook deze klimaatconferentie bracht niet de stevige afspraken vereist om het doel van maximaal 1,5 graden te borgen. Daarom gaan er onder energie-experts, politici en commentatoren stemmen op om dit deel van het klimaatdoel maar los te laten. Het zou niet langer realistisch zijn.
En inderdaad, het huidige wereldklimaat is al een goeie 1 graad warmer dan het pre-industriële niveau. Dat we ergens in de komende jaren de 1,5 graad voorbijschieten, is vrijwel onvermijdelijk. We mogen in deze context echter niet te vergeten dat het VN-klimaatdoel refereert aan de gemiddelde wereldtemperatuur in 2100. Er resteren nog 77 jaar tot 2100.
We kunnen niet nu al opgeven. Sinds 2015 heeft de wetenschap nóg veel duidelijker gemaakt dat 1,5 of 2 graden warmer een groot verschil maakt. De tijd die verstrijkt terwijl het warmer dan verantwoord is, maakt echter nog meer verschil. Een gletsjer smelt niet in één warm jaar weg. Een gletsjer verdwijnt als het warmer blijft dan in de periode waarin de gletsjer gevormd is. Planten en dieren sterven niet uit in één droog jaar. Wel als het droog blijft.
Klimaatverandering is geen eenrichtingsverkeer
Opgeven van het 1,5-gradendoel, omdat het al op vrij korte termijn vrijwel zeker 1,5 graden warmer zal zijn, is als accepteren dat je thuis nooit meer prettig kunt leven omdat je vader – die even op visite was – de thermostaat op 28 heeft gezet.
Thuis draai je dan de thermostaat weer terug. Zet je een raam open, misschien zelfs een airco aan. En mocht je krap bij kas zitten, dan vraag je je pa om de gesmolten hagelslag en de verwelkte kamerplant te vergoeden.
Net als thuis kunnen we ook als wereld niet accepteren dat de thermostaat permanent beroerd staat afgesteld. Ook buitenshuis kan de temperatuur weer omlaag. Niet zo eenvoudig en niet zo snel, maar het kan en het moet.
Prima om te accepteren dat het 1,5 graden warmer zal zijn, niet prima om te accepteren dat dat zo warm blijft. Laat de door mensen veroorzaakte klimaatverandering een golf zijn die voorbijgaat. Niet het nieuwe normaal.
Hoe lager en korter de golf, hoe kleiner de schade
Minder – en uiteindelijk netto geen – broeikasgassen uitstoten was tot nog toe de focus van klimaatbeleid. Terecht. Hoe eerder we de toevoer van broeikasgassen stoppen, hoe lager de piek van de opwarmingsgolf.
Omdat het klimaatbeleid niet effectief genoeg is geweest, is minder of helemaal niets uitstoten niet langer genoeg. CO2 hoopt op in de atmosfeer. Klimaatverandering terugdraaien vereist dat we de concentratie broeikasgassen in de atmosfeer actief verlagen. Hoe hoe eerder we het teveel aan broeikasgassen weer uit de atmosfeer onttrekken, hoe korter de opwarmingsgolf.
Broeikasgassen uit de lucht trekken kan met gewassen die CO2 vastleggen. Verbranden van biomassa en de CO2 die daarbij vrijkomt afvangen en opslaan (BECCS) levert energie en schept ruimte voor groei van nieuwe biomassa. Broeikasgassen uit de lucht trekken kan ook met luchtwassers die CO2 uit de lucht vangen en opslaan (Direct Air Capture, DAC). Onder de noemer Carbon Removal zijn nog meer opties te vinden.
Loss and damage houdt 1,5-gradendoel in leven
Zowel de route met gewassen als de technische route om CO2 weer uit de lucht te halen kosten veel ruimte en grondstoffen, en dus veel geld. Maar zolang er teveel CO2 in de lucht zit, veroorzaakt dat verlies en schade. Schade die, zo is nu in VN-verband erkend, vergoed moet worden. Juist dat maakt klimaatbeleid weer meer een nationale aangelegenheid.
Ook al acht je het irreëel dat de wereld de opwarming tot de beheersbaar geachte 1,5 graden weet te beperken, je draait als belastingbetaler op voor de klimaatschade die je land heeft veroorzaakt.
Als stemgerechtigde kun je dat bedrag beperken. Elk land dat kan aantonen dat het zijn historische broeikasgasuitstoot heeft gecompenseerd, heeft een sterk argument om zich onder de schadevergoeding uit te onderhandelen. CO2 eenmalig uit de lucht halen, is voor landen met een klimaatschuld vrijwel zeker economischer dan tot in lengte van dagen klimaatschade vergoeden. Nog economischer is het natuurlijk om te voorkomen dat CO2 überhaupt in de lucht komt.
Ook al kwamen de onderhandelaars in Sharm el-Sheikh niet tot baanbrekende nieuwe afspraken inzake CO2-reductie, de erkenning van loss and damage vormt voor alle landen een juridische en economische prikkel om alsnog verantwoordelijkheid te nemen. Juist loss and damage kan wel eens de baanbrekende nieuwe afspraak zijn die het 1,5-gradendoel in leven houdt.
Imagecredit: Justin Kauffman, via Unsplash Public Domain
Oprichter WattisDuurzaam en duurzaamheidsadviseur bij We-Boost Transitions.
