Ook CO2-neutrale biomassa biedt geen garantie op CO2-reductie
Net zoals alle andere energiebronnen is biomassa een controversiële energiebron. De afgelopen weken laait de ophef over het gebruik van biomassa in kolencentrales weer fel op. De argumentatie wint niet altijd de schoonheidsprijs.
In het programma Haagse Lobby (WNL, 4 november 2019) stelde Kamerlid Matthijs Sienot (D66) dat benutting van gascentrales in het kader van klimaatbeleid beter is dan het verstoken van biomassa in kolencentrales.
Dat klinkt in eerste aanzet wat populistisch. Biomassa staat door bozige hoogleraren, rokerige houtkachels, halfgelezen rapporten en de stikstofcrisis in een kwaad daglicht. Nu afgeven op biomassa is makkelijk scoren, maar ook link. De energietransitie wordt niet makkelijker als we het zonder biomassa moeten stellen. Toch zou de claim van Sienot wel eens kunnen kloppen. Een aspect dat in de uitzending niet aan bod kwam, speelt daarbij een grote rol: Het Emissiehandelssysteem (ETS). Kolen- en gascentrales zijn in het Europese ETS verplicht voor elke ton CO2 die zij uitpuffen emissierechten te kopen.
Boekhouden met CO2 en biomassa in Europa
Voor de daadwerkelijke CO2-uitstoot van een kolencentrale maakt het weinig uit of de kolencentrale in kwestie (deels) op houtpellets draait. Per kilowattuur stoot een kolencentrale ±800 gram CO2 uit. Voor een gascentrale is dat ±400 gram.
Voor de boekhouding van het ETS komt er bij de verbranding van biomassa geen CO2 vrij. Mits de biomassa voldoet aan de geldende duurzaamheidscriteria is dat – alle ophef ten spijt – ook terecht.
De meeste kolencentrales die biomassa bijstoken gaan voor een verhouding van ±25% hernieuwbare houtpellets op ±75% fossiele steenkool. Gegeven duurzame biomassa zakt de uitstoot van de kolencentrale daarmee van ±800 gram CO2 tot ±600 gram. Nog steeds substantieel meer dan een gascentrale die op puur fossiel aardgas draait. Pas als de kolencentrale meer dan de helft van de steenkool vervangt door biomassa is de uitstoot effectief lager dan voor een gascentrale.
Oneigenlijk concurrentievoordeel voor kolencentrales
Aardgas is in de regel duurder dan steenkool. Houtpellets zijn weer duurder dan kolen en aardgas. Exploitanten van kolencentrales stoken dan ook alleen houtpellets bij omdat het prijsverschil gecompenseerd wordt door subsidies. Met biomassasubsidies binnen het ETS snijdt het mes voor de exploitanten aan twee kanten. Wie overschakelt op biomassa ontvangt niet alleen subsidie maar hoeft ook geen CO2-rechten af te boeken voor de door biomassa verlaagde CO2-uitstoot.
Nu de CO2-prijs op € 25 per ton staat loopt dat voordeel aardig op. Juist dankzij de gestegen CO2-prijs wonnen gascentrales recent marktaandeel op kolencentrales en liep de CO2-uitstoot in de elektriciteitssector terug.
De Nederlandse gascentrales hebben samen genoeg capaciteit om op vrijwel elk moment in de Nederlandse elektriciteitsbehoefte te voorzien. Kolen- en gascentrales zijn in de praktijk daarom voortdurend met elkaar in concurrentie. Omdat kolen goedkoper zijn dan aardgas en de subsidie resulteert in gereduceerde CO2-kosten, helpt de bijstooksubsidie kolencentrales het verloren marktaandeel op gascentrales terug te winnen.
Inderdaad liever gas dan kolen, maar schrijf biomassa niet af
Daarmee schieten we onszelf in de voet. Omdat de meeste kolencentrales minder dan 50% houtpellets bijstoken, levert deze gesubsidieerde concurrentieverstoring door de bank genomen geen CO2-reductie op. En laat duidelijk zijn: Dat staat los van het al dan niet CO2-neutraal zijn van de biomassa. Ook een ‘halve kolencentrale’ is helaas niet schoner dan een gascentrale.
Tenzij ik wat over het hoofd zie (roept u maar in de comments) is het daarom inderdaad verstandig om de subsidie op bijstook in kolencentrales te heronderhandelen. Ook als je (zoals ik) in het algemeen positief bent over het gebruik van biomassa, kun je er moeilijk omheen dat fossiel gas voor elektriciteitsproductie nu beter is dan een mix van steenkool en duurzaam hout.
Veralgemeen deze conclusie echter niet tot ‘alle biomassa is fout’. Mits duurzaam vergaard en effectief toegepast is biomassa onderdeel van de oplossing, niet van het probleem. Luister voor een helder inzicht in de duurzaamheid van biomassa en de uitdagingen daarbij Studio Energie met Martin Junginger, hoogleraar Bio-based Economy aan de Universiteit Utrecht.
Bron: WNL Haagse Lobby / Imagecredit: Joel & Jasmin Førestbird, via Unsplash Public Domain
Oprichter WattisDuurzaam en duurzaamheidsadviseur bij We-Boost Transitions.
Aardgas veroorzaakt meer broeikasgassen dan biomassa. Aardgas is methaan, een redelijk sterk broeikasgas. Als bij productie & transport 2,5% weglekt, is het viezer dan steenkool. Waarschijnlijk lekt nu 5% weg. Aardgas is niet schoon, in die zin.
Het is weer zo’n inconvenient truth… biomassa maakt meer kapot (bossen, luchtkwaliteit, gezondheid) dan je lief is terwijl juist het grootste aandeel in duurzame opwekking door biomassa geleverd wordt. Zonder biomassa blijft er weinig over van de energietransitie in ons land… ofwel er moet alles aan gedaan worden om biomassa overeind te houden als leverancier van duurzame energie. Gelukkig begint men in Noord-Amerika door te krijgen dat hun natuur gesloopt wordt voor onze feel good energie. Een goede start zou zijn om de import van biomassa volledig uit te bannen, dus geen transport meer van houtpellets uit Canada via zeeschepen die aangedreven worden door de meest vervuilende zware stookolie. En dan heb ik het nog niet gehad over de energie die nodig is om het hout te versnipperen, drogen, samen te persen tot pellets… Maar ja, dan wordt ook duidelijk dat onze biomassa-centrales niet op eigen biomassa kunnen draaien.
“…biomassa maakt meer kapot (bossen, luchtkwaliteit, gezondheid) dan je lief is…”
Het is eerder omgekeerd:
Omdat biomassa een extra opbrengst mogelijk maakt voor hout dat anders ‘waardeloos’ is, wordt er meer aangeplant en is er meer bos (en wordt er meer CO2 vastgelegd). De Duitse overheid heeft in 2002 en 2012 gedetailleerde inventarisaties van hun bossen laten uitvoeren. De resultaten: https://de.wikipedia.org/wiki/Wald_in_Deutschland
In die 10jaar blijkt de houtvoorraad in Duitse bossen met 6,2% te zijn toegenomen (=6,2% meer CO2 opslag in Duitse bossen), terwijl hun stroomproductie middels biomassa steeg van 4,5TWh in 2002 naar 38,4TWh in 2012 (NL produceert 120TWh/jaar).
Dus terwijl ze in die 10jaar een factor 8,5 meer biomassa gingen verstoken, nam het houtvolume in hun bossen met 6,2% toe, en het bosareaal met 0,4%.
In NL wordt 70% van onze biomassa zelf geproduceerd. Ik schat dat dat aandeel in Dld groter is.
Houtpellets worden daar nauwelijks of niet gestookt door elektriciteitscentrales.
Een mogelijke verklaring: Boseigenaren zijn vaker een tussen oogst gaan toepassen.
Ze planten bijv. 2x zoveel planten per m² dan de grond, lucht en zon aan volwassen bomen kan voeden
Halverwege de groei halen ze dan de helft van de halfwas boompjes weg zodat de overige boompjes kunnen uitgroeien tot volwassen bomen (goed om planken, meubels, etc van te maken; dat levert veel meer geld op).
Die halfwas boompjes hebben zacht tamelijk onbruikbaar hout dat wel prima als biomassa kan worden verkocht.
Na 2012 stopte de sterke toename van elektriciteitsproductie middels biomassa min of meer. En zijn er ook indicaties dat de hoeveelheid bos niet meer groeit (in 2018 was er minder bos dan in 2017 vanwege de hete droge zomer).
“Gelukkig begint men in Noord-Amerika door te krijgen dat hun natuur gesloopt wordt voor onze feel good energie….”
Er is daar een actiegroep tegen biomassa. Dat betekent niet dat die gelijk heeft.
Immers waarom zou een boseigenaar roofbouw gaan plegen??
Dan sloopt hij zijn inkomstenbron en kan hij bovendien geen duurzaamheid certificaat voor het geoogste resthout krijgen waardoor dat niet meer verkocht kan worden als biomassa. Ik denk dat niemand zo dom is om dat te doen.
Als de eigenaar cash nodig heeft dan kan hij veel beter een deel van zijn bos verkopen terwijl het nog in goede staat is, of zijn toekomstige hout opbrengsten alvast verkopen (zoals landbouw boeren nogal eens doen), etc.
Goed verhaal Thijs! Onze regering moet aan die subsidie dus de voorwaarde verbinden dat die kolencentrale binnen zeg 2 jaar, alleen nog maar biomassa verstookt.
Een andere mogelijkheid is om de hoogte van de subsidie sterk afhankelijk te maken van de verhouding kolen/biomassa die de centrale verstookt. Zodanig dat die centrales hun uiterste best gaan doen om het aandeel door biomassa opgewekte stroom zo hoog mogelijk, liefst op bijna 100% te krijgen. Die bijna 100% moet met wat aanvullende investeringen vlgs mij haalbaar zijn.