In tijden van corona, pas goed op elkaar. En pas ook op klimaatbeleid
De coronapandemie heeft een enorme impact op de economie. Daarmee heeft corona een acute impact op de wereldwijde CO2-uitstoot. Maar is er ook een klimaateffect op de langere termijn? Komt het klimaatbeleid sterker uit deze crisis?
Wat zou de impact van alle coronamaatregelen zijn op de Nederlandse CO2 uitstoot in 2020? Misschien voldoen we dankzij de Coronacrisis wonderwel alsnog aan het Urgendavonnis?
En kunnen we misschien wat leren van de voortvarende aanpak van deze crisis in relatie tot de aanpak van klimaatverandering? Zomaar wat vragen die vorige week veel mensen in mijn bubbel stelden. Dat kon toen nog. Vragen waar vermoedelijk ook zij inmiddels even niet over na willen denken. Vragen die nu misschien wel ongepast zijn.
Dat de CO2-uitstoot deze dagen wat daalt, lijkt een gelukje bij een groot ongeluk. Het leert ons echter niets voor de toekomst. Dit is niet hoe we willen leven. Als voorbeeld voor de klimaat- en energietransitie hebben we er niets aan.
Nu even geen klimaatbeleid. We hebben wel wat anders aan ons hoofd
Prioriteit één is nu duidelijk onze gezondheid. Prioriteit twee het voortbestaan van onze economie. Dan komt er heel lang niets.
En toch: schroom niet om klimaatbeleid te blijven agenderen. Want laat duidelijk zijn: Iedereen die afgelopen jaren tegen klimaatbeleid heeft gestreden, grijpt nu ook zijn kans. Steenkooltopper Polen roept op om de emissiehandel af te schaffen. KLM vraagt om de vliegtaks uit te stellen. De Tsjechische premier roept op om de Europese Green Deal geheel te annuleren.
Gelijk hebben ze. Een maand geleden waren dit volslagen hilarische verzoeken geweest. Nu is het opportunisme volgens het boekje. Nu vallen deze verzoeken misschien wel in goede aarde. Alles kan en zal de komende maanden schuiven. De ongekende noodpakketten gaan naar hen die nu het effectiefst kabaal maken. Noodwetten vallen gunstig uit voor wie nu kort op de bal speelt. Voor niemand met fossiele belangen is dit de eerste crisis. De gevestigde orde weet nu net wat beter de weg.
Nu even geen autogordels, nu even geen groente
Laat duidelijk zijn dat dit geen tijd voor verwijten is. Wie werkt in de top van een groot bedrijf heeft grote verantwoordelijkheden voor de werknemers, de aandeelhouders en de geschiedenis van dat bedrijf.
Dat zijn belangen die je altijd mag behartigen. Moet behartigen. Zeker in deze onzekere tijden. Wie werkt in de top van de politiek heeft zo mogelijk nog grotere verantwoordelijkheden. Het Nederlandse noodpakket dat is ingesteld om bedrijven, werknemers en ZZP’ers de eerste economische hulp te bieden, oogt voor mij als leek gedegen. Het geeft vertrouwen. Vertrouwen is nu cruciaal. Even beide benen op de grond. Even prioriteren. Dat biedt rust. Een beetje.
Voldoende rust om te beseffen dat veel van hetgeen we 3 weken geleden echt belangrijk vonden, vandaag zo relevant niet meer is. Veel ook blijft echter wel onverminderd belangrijk. Ondanks Covid-19 blijven we autogordels dragen. Blijven we voorzichtig met onze pincode. Blijven we discriminatie bestrijden. Blijft roken op kantoor verboden. Vanzelfsprekend.
In dat rijtje past ook klimaatbeleid. Klimaatbeleid was 3 weken geleden echt belangrijk en zal nog decennia echt belangrijk blijven. Er komt een tijd dat Covid-19 over zijn piek is. Misschien is dat al over een maand of twee. Misschien moeten we er een goed jaar op wachten. We kunnen het ons hoe dan ook niet permitteren klimaatbeleid tot dat moment uit te stellen.
De vorige crisis was funest voor klimaatbeleid
Ondanks corona moeten we ook klimaatverandering blijven beheersen. We waren net eindelijk aardig op weg. In 2019 groeide de wereldeconomie met 3% maar viel de groei van de mondiale CO2-uitstoot stil.
Met het klimaatakkoord is er goede hoop dat Nederland in 2030 echt een slag in CO2-reductie heeft gemaakt. Ook de EU zette zeer recent een mooie stap met de Green Deal. Helaas zijn de daaruit volgende maatregelen nog niet in wetten uitgewerkt. Het betreft nog veelal voorgenomen beleid. Voornemens die nu onvermijdelijk opnieuw ter discussie staan.
U zult de komende weken daarom lobbyisten, topmensen en politici horen pleiten dat de mondiale CO2-uitstoot dankzij de economische neergang sowieso zal dalen. Dat de nieuwe wet- en regelgeving ten behoeve van CO2-reductie dus best even kan wachten. Wees als politiek sterk. Negeer die verzoeken. Blijf staan voor klimaatbeleid. Een wet is in crisistijd relatief eenvoudig aangepast of afgesteld. Dat in betere tijden weer terugdraaien is een uitdaging van een andere orde.
Kijk terug naar 2008. De voorgaande crisis heeft het momentum voor CO2-reductie destijds weggeslagen. Ook in de vorige crisis zijn CO2-intensieve sectoren ruimhartig gered. Na de crisis waren olie, steenkool en CO2-rechten jaren spotgoedkoop. Alternatieven die concurreerden met een olieprijs van $80 per vat of CO2-prijs van € 30 per ton, waren bij $35 per vat of €5 per ton kansloos. De vorige crisis heeft serieuze uitdagers van olie, steenkool en aardgas vakkundig uit de weggeruimd.
Waak dit keer juist voor de sectoren waarin géén massaontslag dreigt
Hoe ironisch het ook is; CO2-intensieve sectoren waar we al ver voor 2008 beheerst maar zonder enige twijfel van af moesten, moeten we toch ook in 2020 weer redden. Mede dankzij de crisis van 2008 zijn onze ziekenhuizen nog steeds volledig afhankelijk van stroom en warmte uit aardgas.
Mede dankzij de crisisaanpak destijds, rijden vrachtwagens vol wc-papier en bruine bonen vandaag nog allemaal op diesel. Tegen beter weten in zijn honderdduizenden Nederlanders voor hun inkomen volledig afhankelijk gebleven van raffinaderijen, hoogovens en van vliegtuigen die nu opnieuw zullen stilvallen. Die mensen kunnen we niet in de kou laten staan. Daarom het aangekondigde noodpakket . Daarom ongetwijfeld meer maatregelen.
Wat we nu gaan doen, wat we nu moeten doen, kost sowieso heel veel geld. Als het mogelijk is om met dat geld de vrije val van de economie te stuiten, is het mogelijk om tegelijkertijd te investeren in de economie die we tot 3 weken geleden nog voor 2030 in gedachten hadden. Het is heel begrijpelijk dat er nu even niemand denkt aan de windparken die in 2023 op zee moeten draaien. Dat er niemand denkt aan de woontorens die we van hout in plaats van van beton en staal willen bouwen. Het is logisch dat de grote plannen voor Europese accuproductie even buiten beeld blijven.
In deze sectoren dreigen geen massaontslagen. Want er werkt nu nog bijna niemand. Net als ten tijde van de vorige crisis. Laten we niet dezelfde fout maken als in 2008. Natuurlijk is het cruciaal om nu direct een zuurstofmasker op de neus van onze volwassen economie zetten. Laten we dit keer zo volwassen zijn om ogenblikkelijk daarna zo’n zelfde masker te plaatsen op de neus van de energietransitie, die nog in zijn kinderschoenen staat. Die nog niet voor zichzelf op kan komen.
Laten we nu regelen dat we in de eerstvolgende crisis kritieke bedrijven* moeten redden die we ook echt willen behouden.
Bijval uit onverdachte hoek. Fatih Birol, directeur van het Internationaal Energie Agentschap (IEA), pleit in een uitgebreide bijdrage van 14 maart 2020 eveneens om de crisismaatregelen in lijn te brengen met klimaatbeleid. “The combination of the coronavirus and volatile market conditions will distract the attention of policy makers, business leaders and investors away from clean energy transitions”, zegt Birol. “The sharp decline in the oil market may well undermine clean energy transitions by reducing the impetus for energy efficiency policies. Without measures by governments, cheaper energy always leads consumers to use it less efficiently.”
De invloedrijke IEA is in het verleden nogal eens verweten dat het de opmars van zonne-energie en elektrische auto’s irreëel laag inschat, en daarmee beleidsmakers op het verkeerde been zet. Dat is met deze bijdrage van Birol dan voor een groot deel goed gemaakt. Echt een leestip, zeker voor crisisbeleidsmakers: Put clean energy at the heart of stimulus plans to counter the coronavirus crisis.
*Wat mij betreft zijn daaronder de bedrijven die we vandaag redden. Bedrijven die de noodpakketten van vandaag hebben benut om een inhaalslag te maken in de eigen transitie. Laat duidelijk zijn dat dat ook dit keer niet vanzelf gaat. Dat dat klimaatbeleid vergt.
Imagecredit: Calle Macarone, via Unsplash Public Domain
Oprichter WattisDuurzaam en duurzaamheidsadviseur bij We-Boost Transitions.
