Noorse subsidie van € 2,1 mrd voor indirecte CO2-stofzuiger
De Noorse cementfabrikant Norcem en het afvalwarmtebedrijf van Oslo gaan beiden jaarlijks 400.000 ton CO2 afvangen en opslaan. De Europese Vrijhandelsassociatie (EFTA) heeft een subsidie van NOK 27,6 mrd (€2,1 mrd) goedgekeurd.
Gebruikmakend van restwarmte vangen Norcem en het warmtebedrijf CO2 uit de eigen processen af en maken zij het broeikasgas vloeibaar. Uitgeputte olie- en gasvelden voor de Noorse kust vormen de eindbestemming.
De eindopslag is de verantwoordelijkheid van de oliebedrijven Equinor, Shell en Total, verenigd in het project Northern Lights. De oliereuzen zien kans om tot 1.000 keer de jaarlijkse CO2-uitstoot van Noorwegen veilig op te slaan, 3.000 meter onder de zeebodem. Omdat de CO2 al bij de bron vloeibaar is gemaakt, valt het energieverbruik bij de opslag mee. Bij het verdampen* van de CO2 loopt de druk vanzelf op en vloeit de CO2 het reservoir in.
*Toevoeging 21 juli 2020: Gisteren veel bijgeleerd over de karakteristieken van superkritische CO2. Mogelijk blijft de CO2 in dit project ook in de eindopslag vloeibaar. De temperatuur is op de betreffende diepte hoog genoeg.
Uitkomst voor industriële emissies die (voorlopig) niet verdwijnen
CO2-opslag heeft geen goede naam, en is voor heel veel bronnen van CO2-uitstoot ook geen goede oplossing. Het afvangen en opslaan van het broeikasgas kost energie, geld en tijd en de afvang is nooit volledig. Waar het mogelijk is om CO2-uitstoot te voorkomen, is dat praktisch altijd beter dan carbon capture & storage (CCS).
Het bouwen van windparken, kerncentrales en zonneparken kost echter tijd. Ook het elektrificeren van productieprocessen en voertuigen die nu op kolen, aardolie of gas draaien kost tijd.
Het is helaas niet zo dat we ons geen zorgen hoeven te maken over klimaatverandering mits na 2050 nergens meer CO2 vrijkomt. Of een ton CO2 vandaag of in 2047 vrijkomt, maakt voor het broeikaseffect eind deze eeuw betrekkelijk weinig uit. Daarom is CO2-afvang en -opslag voor grote delen van de economie een belangrijke tussenoplossing.
Voor enkele processen, zoals bijvoorbeeld de productie van cement, is CCS onvermijdelijk ook een eindoplossing. Hernieuwbare energie is niet genoeg om cementfabrieken CO2-neutraal te maken. Twee derde van de CO2-uitstoot komt vrij bij de reactie van kalksteen (CaCO3) tot gebrande kalk (CaO) en CO2. Per kilo verwerkte kalksteen komt daarom sowieso 440 gram CO2 vrij, ook als in het proces geen enkele fossiele brandstof gebruikt wordt.
Het zuiveren van CO2 uit rookgassen en het vloeibaar maken van het broeikasgas is energie-intensief maar dat is de cementproductie ook. In de cementovens loopt de temperatuur op tot boven de 1.000 graden Celsius. Een groot deel van de energie benodigd voor CO2-afvang is warmte van ±120 graden, om CO2 vrij te maken uit een absorptievloeistof. In de cementproductie is veel koeling nodig, dus restwarmte is prima beschikbaar.
Norcem zal jaarlijks 400.000 ton CO2 afvangen, de helft van de huidige emissies van de fabriek.
Negatieve emissies, om de balans in de atmosfeer te herstellen
Het tweede project binnen Northern Lights betreft CO2-afvang bij de afvalwarmtecentrale van het Finse energiebedrijf Fortum bij Oslo. De centrale verbrandt jaarlijks 400.000 ton afval en levert 1,7 TWh warmte (en een beetje elektriciteit) aan grote delen van de Noorse hoofdstad. Hierbij komt jaarlijks zo’n 450.000 ton CO2 vrij, waarvan Fortum 90% zal afvangen. Daarmee is het project in Oslo meer dan CO2-neutraal.
Het huishoudelijke afval dat Fortum Oslo Varme verbrandt, is gemiddeld voor 58% groente, fruit en tuinafval en dus biomassa. De CO2 in voedselresten en snoeiafval is vaak nog hetzelfde jaar uit de atmosfeer opgenomen. Door deze biomassa te gebruiken voor stadswarmte en de CO2 af te vangen en op te slaan, onttrekt Fortum effectief CO2 uit de atmosfeer.
Omdat er vandaag al teveel fossiele CO2 in de atmosfeer is opgenomen en er de komende jaren nog gigatonnen bijkomen, zijn negatieve CO2-emissies noodzakelijk om de balans te herstellen. Bio-energie met CO2-opslag gooit hoge ogen.
Er is nog capaciteit voor 700.000 ton extra CO2 per jaar
De samenwerking van Fortum, Norcem, Equinor, Shell ene Total vergt (inclusief 10 jaar operationele kosten) naar verwachting €2,6 mrd. De Noorse overheid neemt daarvan €2,1 mrd voor zijn rekening. Dat komt met 800.000 ton CCS per jaar neer op €260 subsidie per voorkomen ton CO2-uitstoot. Niet goedkoop. Hopelijk gaat het project veel langer dan 10 jaar mee.
De EFTA (het handelsverbond van Liechtenstein, Noorwegen, IJsland en Zwitserland) heeft het groene licht voor de subsidie gegeven. De definitieve investeringsbeslissing valt naar verwachting volgend jaar en in 2024 of 2025 is Northern Lights dan operationeel.
Binnen de eerste fase van Northern Lights is jaarlijks ruimte voor 1,5 miljoen ton CO2-opslag, waarvan Fortum en Norcem samen 0,8 miljoen ton benutten. De Magnum-elektriciteitscentrale in de Eemshaven is een van de gegadigden om de resterende capaciteit te vullen. Exploitant Vattenfall wil een van de gasturbines, die nu aardgas verbruiken, ombouwen voor waterstof geproduceerd uit aardgas. Als het lukt de CO2 in de productie van de waterstof af te vangen en naar Noorwegen te verschepen voor eindopslag, is de elektriciteit uit deze gasturbine bijna CO2-neutraal.
Bron: ESA, Equinor, Heidelberg Cement / Imagecredit: Norcem – Heidelberg Cement.
Oprichter WattisDuurzaam en duurzaamheidsadviseur bij We-Boost Transitions.
