Wie woonlastenneutraal garandeert, oogst een VT-Wonensubsidie

Nastuh Abootalebi, via Unsplash Public Domain

De CO2-uitstoot in Nederland moet zo snel mogelijk naar netto nul. Ook in de gebouwde omgeving. Een brede Kamermeerderheid van 92 zetels wil garanderen dat dit voor alle huishoudens woonlastenneutraal gebeurt.

Woonlastenneutraal is en blijft een verstandig streven

De renovatie van elk tochtig huis met enkel een ketel op aardgas tot een gezond geïsoleerd huis dat aardgasvrij (of aardgasvrij-ready) is, kost geld. Na de renovatie zal het energieverbruik in hetzelfde pand als het goed is aanmerkelijk lager liggen. De energierekening dus ook.

In een aantal gevallen is de energierekening zoveel lager dat de maandelijkse extra kosten gerelateerd aan de financiering van de duurzame renovatie precies zo groot zijn als de financiële besparing op de energierekening. De verduurzaming is in dat geval woonlastenneutraal uitgevoerd. Zonder dat bewoners extra geld kwijt zijn, leven ze een aantal labelstappen duurzamer.

Het hierboven beschreven scenario was in het klimaatakkoord opgenomen als streven. Precies woonlastenneutraal zal vrijwel nergens lukken maar het is altijd een verstandig richtsnoer. De intentie om de kosten voor een renovatie in balans te houden met de besparing op de betreffende energierekening, dwingt om sober en doelmatig te investeren in CO2-reductie. Belangrijk, het gaat tenslotte om bijna 8 miljoen woningen. Woonlastenneutraliteit is een mooi streven, kortom.


Aangenomen Motie Beckerman garandeert woonlastenneutraliteit

Aangespoord door afkalvend draagvlak voor aardgasvrij en opgehitst door berichten dat de eerste duurzame renovaties in proefwijken aardig in de papieren lopen, voelde de Nederlandse politiek zich meer en meer geroepen bewoners gerust te stellen. Met de verkiezingen al aan de horizon plaatste Sandra Beckerman (SP) in oktober 2020 een tactische motie. Ze wilde het streven naar woonlastenneutraliteit omvormen tot een garantie op woonlastenneutraliteit bij verduurzaming.

SP vindt steun bij o.a. VVD, FvD en CDA

Liefst 11 van de op dat moment 16 fracties in de Tweede Kamer stemden voor. Alleen de PVV, D66, GroenLinks, PvdD en Van Kooten-Arissen zagen de door Beckerman geformuleerde garantie niet zitten.

Als de met 92 stemmen aangenomen motie de komende 30 jaar wordt uitgevoerd dan is elke Nederlander verzekerd van een verduurzaming die hem als bewoner effectief niets kost. Elke bewoner van een huis is echter ook belastingbetaler en betaalt zo alsnog de verduurzaming, mogelijk aanmerkelijk meer dan als de woonlastenneutraliteit een streven was gebleven. Dat legt nogal een hypotheek op de haalbaarheid en betaalbaarheid van het Nederlandse klimaatakkoord.

Of de garantie het draagvlak voor verduurzaming vergroot is daarbij nog maar de vraag.


Wat telt als woonlasten, en over welke periode geldt de garantie?

Tot de woonlasten behoren huur, hypotheek, energie, belastingen, verzekeringen en onderhouds- en servicekosten. Woonlastenneutraal betekent dat de som van de woonlasten voor de renovatie gelijk is aan de som na de renovatie. Wat betekent dat bijvoorbeeld voor huiseigenaren die een verduurzaming uit spaargeld financieren? Welke terugverdientijd hanteert de overheid in dat geval bij de garantie op woonlastenneutraliteit?

En welk deel van een renovatie telt als verduurzaming? Wat telt als regulier onderhoud, voor rekening van de bewoner? En nemen we de woonlasten bij de huidige prijzen van aardgas als referentie of bij de verwachte kosten voor aardgas in 2035? Woonlastenneutraliteit lijkt een helder begrip maar het is al snel aan interpretatie onderhevig. Zo lang het om een streven gaat is die interpretatie een zaak van de bewoner. Met de garantie op woonlastenneutraliteit is het een zaak van de overheid.

De overheid zal een verschil tussen investering en besparing op energiekosten moeten subsidiëren. Om doelmatig en rechtvaardig te kunnen subsidiëren, moet de overheid voor elke investering bepalen of deze subsidiabel is én in de jaren daarna volgen wat het effect op de woonlasten is geweest. De garantie op woonlastenneutraliteit staat garant voor theater.


Gegarandeerd 30 jaar lang een heerlijke chaos

In de proefwijken is net geleerd dat aardgasvrij in elke woning maatwerk vergt. Een groot aantal partijen pleit er deze verkiezingscampagne bovendien voor om de wijkaanpak alweer los te laten. Bewoners moeten volgens die partijen de vrijheid houden zelf te bepalen in hoeveel stappen en op welk moment zij hun woning verduurzamen.

Laten we aannemen dat eigenaren van 8 miljoen woningen gemiddeld in 3 stappen afscheid nemen van aardgas. Voor 2030 de meest lucratieve isolatie, voor 2040 een hybride warmtepomp en vloerverwarming en tot slot voor 2050 definitief afscheid van aardgas ten gunste van een volledige warmtepomp, een waterstofketel of toch een warmtenet.

Bonnetjes, bonnetjes, bonnetjes

Laten we aannemen dat deze huiseigenaren per stap gemiddeld 3 facturen declareren bij een subsidieaanvraag in het kader van de garantie op woonlastenneutraliteit.

Dat zijn dan 72 miljoen facturen in totaal de komende 30 jaar. Tot 2050 dagelijks ruim 6.500 facturen op basis waarvan een ambtenaar moet bepalen of de staat voor de kosten moet opdraaien. Stel dat je 1.000 gespecialiseerde ambtenaren à €100.000 per jaar nodig hebt om dagelijks 6.500 facturen te beoordelen: € 3 mrd extra kosten tot 2050.


Wanneer de eerste spijt van de garantie op woonlastenneutraliteit?

Tussen de facturen zullen brave declaraties en heldere afwijzingen zitten; iemands oom Henk zal proberen zijn man-cave te verwarmen net een 120 inch flatscreen als IR-paneel. Veel lastiger zijn de twijfelgevallen; als de buurman zijn keuken uit 1997 sloopt om een voorzetwand te plaatsen, komt de nieuwe keuken dan in aanmerking voor subsidie? Voor welk deel?

Zo is aardgasvrij pas echt duur

Als de buurvrouw een ongeïsoleerd dak vervangt voor een modern geïsoleerde dakkapel, welk deel van de investering is dan voor eigen rekening en welk deel voor kosten van de staat?

Stel dat je je enkelglas laat zitten en gevoerde verduisterende gordijnen opvoert als isolatiemaatregel? Wat als je ’s winters graag dobbert in je buitenzwembad en je vervangt de gasketel door een elektrodeboiler? Wat als een knappe bril op een witte prins een tochtig grachtenpand met subsidie omkat tot 23 all-electric studio’s volgens de laatste VT-wonentrends?

Stel dat het, zoals door het Economisch Instituut voor de bouw voorgerekend, inderdaad gemiddeld € 40.000 kost om een woning duurzaam aardgasvrij te maken. Stel dat je de helft daarvan zeker terugverdient en de andere helft misschien?

Stel dat iedereen die zijn woning duurzaam laat renoveren zich zelf daar voor een beetje beloond en gemiddeld slechts een half procent naar zich toerekent: €16 mrd onterecht gegunde subsidie. Stel dat alle aannemers en leveranciers die deze grote taak tot 2050 uitvoeren in het kader van de woonlastenneutrale subsidie de vrijheid nemen om de marge met gemiddeld slechts 2% te verhogen: €64 mrd extra onterecht gegunde subsidie.

De ophef over de ongelukkige bijtellingsregeling – die verwerd tot een financiering van €6 mrd voor sjoemeldiesels met een fopaccu – kan wel eens verbleken bij ophef die over een jaar of zes oplaait naar aanleiding van de garantie op een woonlastenneutrale verbouwing voor iedereen. Maar moeten we daar nu net voor de verkiezingen al een punt van maken?


Imagecredit: Nastuh Abootalebi, via Unsplash Public Domain

Thijs ten Brinck

Dit vind je misschien ook leuk...

1 reactie

  1. AntonBr schreef:

    Is woonlastneutraal niet onvoldoende? Daar zit geen motiverende factor achter zoals afgelopen jaren met de ongelukkig uitgedachte salderingsregeling.

    Woonlastpositief is nodig om er vaart in te krijgen!

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.