België wil 2 gigawatt aan kernreactoren tot 2035 in bedrijf houden
De Belgische regering beoogt de jongste kernreactoren – Doel 4 en Tihange 3, samen 2 gigawatt (GW) – tot 2035 in bedrijf te houden, 10 jaar langer dan volgt uit de wet op de kernuitstap (2003). Dit in reactie op de Russische inval in Oekraïne en zorgen over beschikbaarheid en prijs van aardgas voor de komende jaren. Uitbater Engie bestudeert de haalbaarheid van de levensduurverlenging. Ook in Duitsland leek langer gebruik van de laatste 4 GW aan kernenergie op handen. Dat is vooralsnog toch weer van de baan. Hieronder eerdere berichten over de Belgische kernuitstap.
Voldoende animo om kerncentrales te vervangen door gascentrales
De Belgische hoogspanningsnetbeheerder Elia heeft in de eerste veiling voor haar Capacity Remuneration Mechanism (CRM) in totaal 4.448 megawatt (MW) aan regelbaar vermogen geselecteerd. Vraagsturing en opslag behoren tot de selectie maar het overgrote deel betreft – zoals verwacht – aardgasgestookt vermogen (CCGT, OCGT en WKK’s). Twee van de geselecteerde gascentrales moeten nog vergund en gebouwd worden om in het eerste leveringsjaar (2025-2026) klaar te staan voor de Belgische kernuitstap. De gemiddelde capaciteitsvergoeding van € 31.700/MW per jaar kwam flink lager uit dan het maximum van €75.000/MW. Maar het blijft een lastig uit te leggen subsidie, op aardgasverbruik. In het originele bericht hieronder van 8 augustus 2021 waag ik me toch aan die uitleg.
Kernenergie of niet, België heeft gascentrales nodig. En wij ook
In 2003 maakte de Concorde zijn laatste vlucht, won Jamai de eerste editie van Idols en startte de Amerikaanse president Bush een oorlog in Irak. In hetzelfde jaar besloot de Belgische regering tot de afbouw van kernenergie.
De regering Verhofstadt I loste met de wet op de kernuitstap een afspraak uit het regeerakkoord van 1999 in. België zal geen nieuwe kerncentrales meer bouwen en de bestaande Belgische kernreactoren zouden sluiten, uiterlijk 40 jaar na ingebruikname.
In 2003 had België in totaal 5.900 megawatt aan nuclear vermogen in bedrijf, verspreid over 7 kernreactoren bij de plaatsen Doel en Tihange. Daarvan zijn er 3 opgeleverd in 1975 en 4 tussen 1982 en 1985. Op voorwaarde dat de Belgische elektriciteitsvoorziening niet in het geding komt, sluiten de oudste 3 reactoren in 2015 en de overige 4 tussen 2022 en 2025.
Gokken op economisch uitstel bleek afdwingen van duur uitstel
De voorwaarde dat de elektriciteitsvoorziening niet in het geding mag komen, was verstandig. Het bleek echter ook een voldoende vaag aangrijpingspunt voor allerhande belangenbehartiging om de centrales langer open te houden. De Belgische industrie heeft in concurrentie met buitenlanden bijvoorbeeld baat bij goedkope elektriciteit. En voor de uitbater van de kerncentrales is verder uitnutten van bestaande assets natuurlijk aantrekkelijker dan nieuwe elektriciteitscentrales bouwen.
Voor partijen die overwegen te investeren in nieuwe elektriciteitsproductie, leidt de zekerheidsvoorwaarde ondertussen juist tot onzekerheid.
Het al dan niet uit de markt verdwijnen van 5.900 megawatt aan vermogen betekent nogal wat voor de te verwachten elektriciteitsprijs. Wie een windpark of gascentrale bouwt in de overtuiging dat kerncentrales in 2015 dichtgaan en bij ingebruikname van het nieuwe windpark of de gascentrale moet constateren dat ook de kerncentrales toch operationeel blijven, heeft een flink gat in zijn businesscase. Zo wordt de bepaling rond voorzieningszekerheid een selffulfilling prophecy.
Plannen voor nieuwe elektriciteitsproductie komen in deze onzekerheid inderdaad niet van de grond. Dat maakt rond 2009 dat het aloude doemargument – kernuitstap en het licht gaat uit – daadwerkelijk een valide argument voor uitstel van de kernuitstap is geworden. Ingebruiknemen van nieuw productievermogen vóór 2015 gaat nu niet meer lukken.
In Nederland was het energiebeleid begin deze eeuw nog véél beroerder
Ook nadat in 2011 de kernramp bij Fukushima de populariteit van kernenergie een knauw geeft én zelfs nadat langdurige storingen bij juist de Belgische kerncentrales meerdere tamelijk spannende winters veroorzaken, blijft staan dat de oudste 3 reactoren 10 jaar langer open mogen blijven om te voorkomen dat de Belgische elektriciteitsvoorziening in het geding komt. Voor de nieuwere centrales blijven de oorspronkelijke sluitingsjaren staan. Tussen 2022 en 2025 bouwt België volgens de herziene wet op de kernuitstap het nucleaire vermogen af van 5.900 tot uiteindelijk alsnog 0 megawatt.
Voor de broodnodige context: In Nederland mondt eenzelfde dynamiek begin deze eeuw uiteindelijk uit in het besluit 3 grote nieuwe kolencentrales te bouwen. Eveneens met leveringszekerheid als primaire argument en goedkope elektriciteit voor de industrie als primaire doel.
Lobby en politiek die leidt tot het openhouden van emissievrije kerncentrales na 2015 is werkelijk jaloersmakend vergeleken met vergelijkbare lobby en politiek die leidt tot de opening van 3 nieuwe kolencentrales in 2015. Tussen 2015 en 2025 had België nooit een elektriciteitsproductiepark kunnen bouwen dat schoner is dan de oude kernstroom.
12 jaar later nog altijd geen alternatieven voor kernenergie
Inmiddels is 2021 echter alweer over de helft. Ondanks de 10 jaar respijt die België zichzelf in 2015 gunde met het openhouden van de 3 oudste kernreactoren, beschikt het land nog altijd niet over afroepbaar vermogen dat de kernreactoren kan vervangen. Net als in 2009 is ook in 2021 het spel vol op de wagen om kerncentrales langer open te houden.
Naast leveringszekerheid en kosten geldt inmiddels ook klimaat als argument voor uitstel van de kernuitstap. Het enige leveringszekere vermogen dat (misschien) nog vóór 2025 te bouwen valt, zijn gascentrales.
Gelukkig gaat het met de energietransitie op het elektriciteitsnet inmiddels zo goed dat, ook als de kerncentrales in 2025 zeker sluiten, de businesscase voor een gascentrale nog altijd moeilijk is. Gedurende de ontwerplevensduur van een gascentrale die in 2025 in bedrijf komt, zullen wind- en zonneparken de bulk van de elektriciteit leveren.
Gascentrales zullen de komende decennia alleen nodig zijn op de momenten dat wind- en zonnestroom niet voldoende leveren om een flexibele vraag naar elektriciteit te dekken. Op die momenten zijn gascentrales echter meteen ook heel erg nodig. Op die momenten valt met gascentrales goed geld te verdienen. Maar dan ook alleen op die momenten. Hoe vaak die momenten gaan voorkomen is nog gissen.
Net als in de jaren ’00 komen investeringen in gascentrales daarom niet op gang. Omdat de huidige brede Belgische regeringscoalitie de soap rond de kernuitstap niet nog langer wil laten voortslepen, besloot zij een subsidieregeling op te tuigen om marktpartijen alsnog te motiveren snel nieuw regelbaar vermogen (waaronder gascentrales) te bouwen. Subsidie op elektriciteitsproductie op aardgas, voorgesteld door een energieminister namens klimaatpartij Groen, anno 2021, is natuurlijk een fantastische stok om mee te slaan. Dat doen luidruchtige voorstanders van het openhouden van de Belgische kerncentrales dan ook gretig. Al maanden. Het vermoeiende al heel ver voorbij.
Natuurlijk is openhouden van kerncentrales beter voor het klimaat
Als de jongste kernreactoren (Doel 4 en Tihange 3) nog tot 2035 of 2045 meekunnen dan scheelt dat tot die tijd megatonnen CO2-uitstoot. Emissiehandel zal dat effect dempen maar niet voorkomen.
Het Europese ETS is in de praktijk minstens zo politiek als de kernuitstap. Als de Belgische elektriciteitsproductie de komende decennia vermijdbare megatonnen uitstoot, loopt de CO2-prijs onnodig op. Dat maakt het in de Europese politiek onnodig lastiger om het ETS aan te scherpen. Terwijl aanscherpen van het ETS voor de Europese klimaatpolitiek cruciaal is. Wat betreft effectieve CO2-reductie is het dus absoluut beter als de Belgische kerncentrales nog even doordraaien.
Tegelijkertijd is het volkomen logisch dat de Belgische regering na twee decennia dralen nu ook wel eens van het gedoe af wil zijn. Als de huidige coalitie opnieuw besluit tot uitstel, toont België zich opnieuw een onvoorspelbare overheid en bemoeilijkt België opnieuw investeringen in de energiesector. Investeringen die echt noodzakelijk zijn. Want kernuitstap of niet, gascentrales heeft België nodig. Misschien dan niet direct in 2025, maar wel kort daarop.
Energietransitie betekent extra elektriciteitsverbruik
Energietransitie betekent extra stroomverbruik, in elektrische bussen en (vracht)auto’s, warmtepompen en in de chemische industrie. Energietransitie betekent sluiten van kolencentrales in Nederland en Duitsland. En, energietransitie of niet, bestaande kerncentrales in België en Frankrijk hebben niet het eeuwige leven.
Puur het feit dat nauwelijks kernreactoren in aanbouw zijn in Europa, betekent dat het aandeel van kernenergie in de Europese elektriciteitsproductie de komende decennia onvermijdelijk afneemt. Wind- en zonneparken nemen de hoofdrol maar zijn zoals bekend weersafhankelijk. Weersonafhankelijke elektriciteitsproductie is nodig om ook als het niet waait en donker is toch te kunnen vertrouwen op de lampen en de warmtepomp.
Gascentrales zijn daarvoor een goede kanshebber. Goedkoop om te bouwen en te onderhouden, compact en inpasbaar nabij belangrijke knooppunten in het elektriciteitsnet en zeer flexibel. Het enige probleem is dat ze aardgas gebruiken. Gebruik van aardgas levert CO2-uitstoot bij verbranding en methaanuitstoot bij winning en transport. En als je pech hebt dan is de markt krap en aardgas duur. Maar juist dat maakt weinig uit als de gascentrales er alleen voor de leveringszekerheid staan.
Megawatts stoten geen CO2 uit, megawatturen stoten CO2 uit
Een warmtepomp die 90% van zijn elektriciteitsverbruik uit emissievrije bronnen haalt en de overige 10% op een gascentrale aangewezen is, verbruikt effectief 95% minder aardgas dan een gasketel die dezelfde woning zou warmstoken. Een auto die rijdt op dezelfde stroommix is verantwoordelijk voor 95% minder CO2-uitstoot dan eenzelfde auto op benzine.
De gascentrales die België wil laten bouwen, zijn niet bedoeld om maximale draaiuren te maken. Als de marktvooruitzichten voor exploitatie van gascentrales aantrekkelijk waren, was geen subsidie nodig geweest.
De gascentrales zijn nodig voor de leveringszekerheid. Idealiter worden ze niet of nauwelijks gebruikt. De gascentrales zijn nodig om consumenten en bedrijven het vertrouwen te geven over te stappen op elektriciteit in plaats van direct gebruik van aardgas, mazout of andere fossiele brandstoffen. Nieuwe gascentrales zijn nodig om verregaande elektrificatie te faciliteren.
In België, in Duitsland, in Nederland en weldra ook in Frankrijk is de behoefte aan gascentrales een direct gevolg van het ingeslagen transitiepad. Op zeker moment moeten ook nieuwe gascentrales emissievrij draaien. Dat kan, op groengas of op waterstof. Kom tegelijkertijd niet in de verleiding om al te vroeg waterstof verplicht te stellen in deze gascentrales. Dat werkt averechts. Voorlopig is aardgas prima. Het is belangrijker om de draaiuren van de gascentrales tot een minimum te beperken dan de uren dat ze nodig zijn emissievrij te maken. Megawatts stoten geen CO2 uit, megawatturen stoten CO2 uit.
Extra subsidie voor gascentrales in ruil voor uitstel kernuitstap?
Hoe tegenintuïtief ook, ook de bouw van gascentrales staat hier ten dienste van constructief energie- en klimaatbeleid. Probeer dat te begrijpen. Probeer dat te accepteren. Als je je als opiniemaker of ecomodernist hardmaakt voor het behoudt van kernenergie met klimaatbeleid als hoofdargument, ga dan niet voor de bouw van gascentrales liggen.
Gebruik je energie constructief. Blijf onzin over kernenergie bestrijden. Blijf je inzetten voor behoud van kerncentrales die behouden kunnen blijven.
Polariseren lijkt leuk maar helpt het klimaatbeleid geen zak. Kijk waar je elkaar kan vinden. Traditioneelgroene tegenstanders van kernenergie en ecomoderne voorstanders van uitstel van de kernuitstap zien beiden het belang van klimaatbeleid en CO2-reductie. Beiden willen zo min mogelijk elektriciteit uit aardgas, beiden willen leveringszekerheid.
Dat kan allebei. Bouw de gascentrales maar houdt tegelijkertijd de jongste kernreactoren nog 10 of 20 jaar in bedrijf. Dan zal nog meer subsidie nodig zijn voor de gascentrales. Dan zal óók subsidie nodig zijn voor het operationeel houden van de kerncentrales. Daar krijg je een toekomstbestendige energievoorziening met minimale CO2-uitstoot voor terug. Jaloersmakend voor de Noorderburen. Het geld waard. Het over de eigen schaduw stappen waard. Van beide kanten.
Imagecredit: Tamar Gogua, via Unsplash Public Domain
Oprichter WattisDuurzaam en duurzaamheidsadviseur bij We-Boost Transitions.
Alle Belgische kerncentrales kunnen nog decennia opengehouden worden, tegen minimale kosten.
Ze kunnen uiteindelijk en op tijd vervangen worden nieuwe kerncentrales, net zoals de huidige aardgasvloot van België volledig door nieuwe kerncentrales vervangen kan worden.
Er is dus geen enkele reden om in België (of daarbuiten) nog gascentrales bij te bouwen, heeft ook het IEA onlangs nog bevestigd.
De Belgische kernuitstap zal niet alleen miljoenen tonnen CO2 uitstoot veroorzaken, duizenden doden door luchtvervuiling, en hoge energiekosten, maar ook het vertrouwen van de markt in een alerte en rationeel handelende overheid zwaar beschadigen. De kernuitstap is namelijk absolute waanzin, nu meer dan ooit.
Stop dus de kernuitstap en bouw nooit meer fossiele centrales, want iets anders dan dat is “groen” bedrog.
Probeer dat te begrijpen. 🙂
Kan je uitleggen waarom je een gascentrale zou stoken met waterstof? Is het niet efficiënter rechtstreeks elektriciteit uit waterstof te maken?
Beste Thijs,
Waarom aardgascentrales?
Als het is om leveringszekerheid te garanderen met het bijbehorende lage aantal draai-uren, waarom dan geen biomassa-centrales?
Dat lijkt mij een veel eenvoudigere manier om klimaatneutraal leveringszekerheid te garanderen.
Lage emissie, eenvoudig als LNG op voorraad te houden. Lage opstarttijd, relatief weinig onderhoud, uitontwikkeld voor dry-low NOx.
Kan eenvoudig op biogas of een andere brandstof omgebouwd worden, zoals biodiesel.
Houtachtige biomassa heeft een stoffilter, de-NOx installatie nodig, en meer mechanische onderdelen. Dus inherent meer kapitaal, onderhoud en kans dat het niet werkt wanneer te moet werken.
(ik ben dan geen Thijs, maar dit zijn de punten die als eerste naar boven komen)
Naast STEG zijn er trouwens ook ontwikkelingen op SOFC brandstofcellen, https://www.bloomenergy.com/technology/
Daar kan je ook een centrale uit opbouwen, en hebben andere voordelen.
Beste Thijs,
Ik mis in de slot (zowel enkele gascentrales als de 2 kerncentrales ophouden) de ‘argumenten/discussie’ mbt het niet-flexibel-regelbaar zijn van de huidige kerncentrales waardoor ze dus nu reeds – en nog veel meer de komende jaren – in de weg staan van wind/zon: zowel wat betreft de elektriciteit op het net zetten als het financiële. Beide aspecten houden (wellicht) het doorontwikkelen van (steeds goedkoper wordende) zon/windenergie tegen.
Beste Thijs,
Volgens Mo.be
https://www.mo.be/de-ontwikkelaars/bevoorradingszekerheid-van-overbodige-gas-n-kerncentrales-naar-broodnodige
is het bouwen van gascentrales helemaal niet nodig. Je kan ook de industrie in belgie een paar dagen vrij geven als er echt niet genoeg energie is voor de alles. Dit is een soort ijsvrij. De bouw heeft dat ook en dat is ook geen probleem.
Die gas centrales stoten zijn per definitie slecht voor het milieu.