Dat ons elektriciteitsverbruik niet al veel groter is, is een meevaller
Terwijl het Financieele Dagblad zich afvraagt of we nog wel nieuwe wind- en zonneparken moeten bouwen, nu we af en toe momenten met negatieve elektriciteitsprijzen meemaken, is nog steeds ruim de helft van onze elektriciteit fossiel.
“Niet te weinig, maar te veel groene stroom is een groeiend probleem”, kopte het Financieele Dagblad dit weekend.
Het artikel signaleert een verdubbeling van het Nederlandse productievermogen voor elektriciteit, van ruwweg 25 gigawatt (GW) in 2008 tot bijna 50 GW nu. Dit terwijl ons verbruik in dezelfde periode stabiel bleef, op circa 120 miljard kilowattuur per jaar. Met die observaties is niets mis, maar daaruit volgt nog geen probleem met teveel groene stroom.
De geruchten over te veel groene stroom zijn schromelijk overdreven
“Terwijl Nederland miljarden steekt in de bouw van zonnepanelen en windturbines, blijft de industrie sterk achter met verduurzamen. Daardoor groeit het aanbod van groene stroom zonder dat er vraag naar is”, stelt het artikel in de eerste regel. Dat laatste ten onrechte. Er is wel vraag naar groene stroom. Namelijk de eerder genoemde 120 miljard kilowattuur per jaar.
De windturbines en zonnepanelen die de afgelopen decennia in bedrijf zijn gekomen, zijn niet gebouwd om nieuw elektriciteitsverbruik in de industrie te faciliteren. De eerste taak is het vergroenen van ons bestaande elektriciteitsverbruik. Die taak is nog niet volbracht. In 2022 leverden wind- en zonnestroom samen 39 miljard kilowattuur. De overige 80 miljard kilowattuur kwamen ook in 2022 nog vooral uit kolen- en gascentrales. Die er in 2008 ook al stonden. De fossiele productie waar we van af moeten. Het actuele probleem is dus nog steeds dat we te weinig groene stroom hebben. Niet te veel.
De verdubbeling van het productievermogen bij gelijkblijvend verbruik is dus geen probleem. Het nieuwe vermogen van windturbines en zonnepanelen vervangt het vermogen van kolen- en gascentrales.
Vanwege de bekende aard van wind en zon wisselt het aanbod aan groene stroom wel van uur tot uur. Soms is er meer vraag dan aanbod. Dan is het fijn dat de oude centrales er nog staan. Soms is er meer aanbod dan vraag. Dan is er geen probleem. Windturbines en zonnepanelen kunnen hun productie simpelweg afregelen als de actuele behoefte aan elektriciteit volledig is gedekt. Dat is niet zonde. Afregelen hoort erbij op de elektriciteitsmarkt. Kolen- en gascentrales doen het al jaren.
Energie-efficiëntie zorgt dus wel voor energiebesparing
Als één ding blijkt uit het stabiele elektriciteitsverbruik sinds 2008, dan is het wel dat investeren in efficiënte apparaten zin heeft.
Zeker is namelijk dat er sinds 2008 grote datacentra zijn bijgebouwd, veel elektrische auto’s zijn verkocht en veel warmtepompen zijn geplaatst. Dat dat géén groei in het elektriciteitsverbruik heeft veroorzaakt, is een opsteker. De toename in nieuw elektriciteitsverbruik is vooralsnog blijkbaar volledig gecompenseerd door afname in andere vormen van elektriciteitsgebruik. Ledlampen maakten onze verlichting duurzamer en ook TV’s, koelkasten, wasmachines en allerhande industriële installaties hebben vandaag minder elektriciteit nodig om dezelfde diensten te leveren dan 15 jaar geleden.
Blijkbaar is het vaak aangehaalde rebound effect – ook wel bekend als Jevons-paradox – zo sterk niet. Blijkbaar doen we de 90% energiebesparing van ledlampen toch niet te niet door 10 keer zoveel lampen te plaatsen.
Dat moet schrikken zijn, voor iedereen met een broertje dood aan groene groei.
De groei in het elektriciteitsverbruik moet en zal alsnog komen
De groei in elektrisch vervoer en verwarmen zal de komende jaren doorzetten en de kansen voor substantiële elektriciteitsbesparing raken ooit echt uitgeput. Het elektriciteitsverbruik zal dus onvermijdelijk alsnog stijgen.
De afgelopen jaren is er daarnaast veel gesproken over industriële productie van warmte en waterstof met groene stroom. Dat is inderdaad een belangrijke route voor CO2-reductie in de industrie, en dat gaat in potentie om gigantische hoeveelheden nieuw elektriciteitsverbruik. We mogen blij zijn dat dergelijke projecten nog nauwelijks van de grond zijn gekomen, juist omdat er nog nauwelijks sprake is van overaanbod uit wind- en zonneparken.
Als de de industrie nu al wel grootschalig had geïnvesteerd in nieuwe elektrische installaties, hadden die vandaag en ook de komende jaren of vooral stil gestaan of vooral elektriciteit uit kolen- en gascentrales gebruikt.
Investeer in opslag, en in andere installaties die kruimels benutten
Ook met de nieuwe wind- en zonneparken die voor de komende jaren gepland staan, komen we niet tot 100% van ons huidige verbruik. Het PBL schat in dat 85% procent van onze elektriciteit in 2030 hernieuwbaar is, en gaat daarbij uit van een bescheiden groei van het jaarverbruik tot 130 miljard kilowattuur.
Structureel overaanbod dreigt dus ook voor 2030 niet. Wel neemt – in lijn met de stap van 30% naar 85% marktaandeel – het geïnstalleerd vermogen aan windturbines en zonnepanelen sterk toe.
Vanwege de bekende aard van wind- en zonnestroom zullen de kruimels die we met ons reguliere elektriciteitsverbruik op het bord laten liggen in 2030 dus aanmerkelijk groter zijn dan vandaag. Dat biedt mooie kansen voor flexibele elektriciteitsverbruikers, zoals accu’s en elektrische boilers, en misschien ook voor flexibele waterstofproductie.
Voor grootschalig nieuw elektriciteitsverbruik dat vrijwel continu operationeel moet zijn, is het ook in 2030 nog te vroeg. Voordat dergelijk industrieel elektriciteitsverbruik duurzaam haalbaar is, is de bouw van nog veel meer wind- en zonneparken én accu’s nodig. Ook een paar nieuwe kerncentrales zouden helpen. Voor oproepen om de bouw van nieuwe wind- en zonneparken af te blazen vanwege een teveel aan groene stroom, is het in 2023 in ieder geval zeker nog te vroeg.
Imagecredit: CA Creative, via Unsplash Public Domain
Oprichter WattisDuurzaam en duurzaamheidsadviseur bij We-Boost Transitions.
Ik heb Zonnepanelen geen gas. sinds 2012. in mei 2023 productie 816 kWh. verbruik 9 kWh. We waren op vakantie. Netto teruglevering 805 kWh. In juni productie 850 kWh, verbruik 50 kWh. Netto teruglevering weer 800 kWh. Ik heb geen gasaansluiting en stroom over. dat is al 11 jaar zo.
Wat betreft gelijkblijvend verbruik ben ik benieuwd wat voor effect particuliere zonnepanelen op deze cijfers hebben. Wordt het ook als kWh productie gerekend wanneer de stroom direct zelf verbruikt wordt?
Zo ja, hoe kunnen ze weten hoeveel ik opwek en als het meteen verbruikt wordt?
Zo nee, dan zou het wel eens kunnen zijn dat afname van het stroomnet gelijk is gebleven maar dat er toch meer stroom is gebruikt (van directe eigen productie).
Ik kan me goed voorstellen dat mensen die de laatste jaren maar stroom zijn gaan gebruiken (warmtepomp of elektrische auto) dat vooral in combinatie met aanleg van zonnepanelen hebben gedaan.
Je vraagt:”Wordt het ook als kWh productie gerekend wanneer de stroom direct zelf verbruikt wordt?”
Nee, want die privé geproduceerde KWh’s worden alleen bij jou of je zonnepanelen leverancier geregistreerd.
Tennet, enz. hebben daar geen weet van.
Ze kunnen wel vermoeden maar goed beheer van ons elektriciteitsnet kun je niet baseren op vermoedens. Het is overigens ook niet echt relevant voor het beheer want de stroom bereikt het openbare net niet.
In sommige Duitse rapportages is recent overigens wel een ruwe schatting van de privé opgewekte stroom in Dld ingevoerd.
Het artikel had wel aandacht mogen besteden aan de, volgens mij, inmiddels significante bijdrage van privé opgewekte en verbruikte stroom aan de vermindering van het officiële elektriciteitsverbruik.
Lijkt me overigens een lastige omdat we niet weten hoeveel dat is.