Alle debat ten spijt verandert er voorlopig niets voor kernenergie
Nederland wil kernenergie. Een meerderheid van Nederland althans. Kerncentrales zijn internationaal niet verboden en Nederland is een democratie. Dus Nederland heeft in de basis recht op kernenergie. Ook op nieuwe kernreactoren.
De afgelopen jaren erger ik me elke verkiezingsperiode meer aan de overdreven aandacht voor kernenergie in campagnes en debatten. En elke keer schiet ik mijzelf in de voet door er zelf ook wéér over te schrijven.
Eerst maar even wat verplichte nummertjes voor een zinvol gesprek over energiebeleid: 1) Betrouwbare en betaalbare energie en elektriciteit zijn cruciaal voor onze maatschappij en economie, 2) Klimaatverandering is een probleem en de CO2-uitstoot van kolen- en gascentrales is dus ook een probleem, 3) Kerncentrales, windturbines en zonnepanelen stoten stuk voor stuk nauwelijks CO2 uit, en zijn daarmee stuk voor stuk waardevol in de strijd tegen klimaatverandering.
4) De kostprijs van wind- en zonnestroom is gemiddeld lager dan die van elektriciteit uit (nieuwe) kerncentrales, 5) de bouwtijd van kernreactoren is langer dan die van wind- en zonneparken, 6) Kernenergie levert ook als het windstil en donker is, en mag daarom wat meer geld en bouwtijd kosten dan wind- en zonnestroom, 7) afval van windturbines, zonnepanelen en kernenergie is beheersbaar te verwerken en/of op te bergen en 8) een kernreactor heeft minder ruimte nodig dan zonnepanelen en windturbines maar 9) onder zonnepanelen kun je wonen, en onder een windturbine piepers telen.
Je mag over bovenstaande punten discussiëren, maar liever niet met mij. Als je bovenstaande punten wel onderschrijft maar alsnog fel voor of fel tegen kernenergie bent, hou ook dat dan liever voor je. Alles is wel even gezegd over kernenergie.
Kernenergie is geen boeman, geen totempaal, gewoon een energiebron
Kernenergie kan een welkome bijdrage leveren aan het Nederlandse economie en ons energie- en klimaatbeleid. Die bijdrage is echter niet gigantisch. Het is in alle redelijkheid niet te zeggen of Nederlandse huishoudens en bedrijven goedkoper of duurder uit zijn met of zonder enkele kerncentrales. Wantrouw iedereen die daar wel stevige claims over doet.
Dat kerncentrales bijdragen aan het beheersen van klimaatverandering staat buiten kijf. Kernenergie is echter ook op dat vlak niet doorslaggevend, want geen enkele individuele klimaatmaatregel is doorslaggevend. Mijn onderbouwde verwachtingswaarde van het aandeel van kernenergie in de totale Nederlandse broeikasgasreductie tot 2050 is 1 à 3 procent.
In verkiezingscampagnes en -debatten sinds 2018 ging desondanks veel meer dan 1 à 3 procent van de blokjes die waren gereserveerd voor energie en klimaat uit naar kernenergie.
Het is een onderwerp dat nog altijd lekker polariseert, en waar politieke partijen zich dan ook graag op profileren. Kernenergie is voor alle partijen tegelijkertijd ook een heel veilig onderwerp. Een typische VVD-kiezer die desondanks tegen kernenergie is, zal niet snel op PvdA/GroenLinks stemmen omdat de VVD 4 kerncentrales wil bouwen. Een typische GroenLinks-kiezer die desondanks vóór kernenergie is, zal niet snel richting VVD zweven omdat PvdA/GroenLinks tegen kernenergie is.
Door met elkaar in campagne en debatten de focus op kernenergie te houden, voorkomen alle partijen dat ze met de billen bloot moeten over thema’s als salderen, windparken op land, CO2-opslag, het uitfaseren van aardgas, milieu-zones en al die andere klimaatthema’s waar partijen wél risico lopen om zich van een deel van de eigen achterban te vervreemden.
Een duidelijke meerderheid van Nederland wil kernenergie
Deze verkiezingen heeft het nog minder zin om over kernenergie te debatteren dan in voorgaande jaren. De wil van de meerderheid van de kiezers, de wil van de meerderheid van de politiek én het staand beleid liggen volledig in lijn.
Bron: EenVandaag Opiniepanel
Het is altijd uitkijken met peilingen, maar de gemiddelde deelnemer aan het EenVandaag Opiniepanel is al jaren consistent voorstander van kernenergie. Op basis van deze peiling is in 2023 nog maar 1 op de 5 Nederlanders tegen kernenergie en zijn 2 op de 3 Nederlanders voor. De langjarige trend is dat het enthousiasme voor kernenergie in Nederland gestaag toeneemt.
Dat is ook het beeld in de politiek. PVV, FvD (en al haar kinderen), VVD en CDA zijn al jaren voor kernenergie. De aanstormende nieuwe partijen BBB en Nieuw Sociaal Contract (op basis van uitingen Pieter Omtzigt, want nog geen programma) spreken zich ook uit voor kernenergie. D66 en Christenunie zijn niet meer tegen.
PvdA/GL, PvdD, SP, Denk en Bij1 zijn als ik het goed heb de partijen die zich nog wel uitspreken tegen kernenergie. De Peilingwijzer van 17 oktober 2023 schat de zetelpotentie voor deze tegenstanders van kernenergie samen in op 33 tot 44. Wederom, het is altijd uitkijken met peilingen. Het moet echter wel heel raar lopen wil er 22 november 2023 een meerderheid van partijen uit de stembus rollen die zich tegen kernenergie uitspreekt. Verder lijkt het aardig tamelijk onwaarschijnlijk dat PvdA/GL een eventuele kans op regeringsdeelname wil riskeren door van kernenergie een breekpunt te maken.
Dit alles maakt het moeilijk voor te stellen dat het nieuwe regeerakkoord inzake kernenergie beduidend zal afwijken van het beleid dat door Rutte IV in gang is gezet. Nederland werkt nu aan de ontwikkeling van 2 nieuwe kernreactoren in Zeeland en dat zal na de verkiezingen en formatie nog steeds zo zijn. Afhankelijk van de precieze coalitiesamenstelling komen daar wellicht wat intenties voor kleine modulaire kernreactoren en/of een aanvullende serieuze kerncentrale in Rotterdam bij.
Het is zonde om de schaarse tijd die in debatten is gereserveerd voor energie en klimaat weg te lullen over dergelijke details. Zo lang de bouw van de eerste 2 nieuwe kerncentrales niet minimaal 2 tandjes concreter is, heeft debat over het bestellen van een 3e of 4e nieuwe kerncentrale net zoveel zin als debat over wat voor weer het op 5 december zal zijn.
De politiek heeft zijn werk gedaan, het is nu aan de nucleaire sector
Alle argumenten voor en tegen de bouw van nieuwe kerncentrales zijn de afgelopen jaren wel uitgewisseld. Als er de komende weken toch nog doorslaggevend veel kiezers van standpunt wisselen, heeft dat een oorzaak buiten de politiek. Bijvoorbeeld een onwaarschijnlijke doorbraak in energieopslag of een serieus incident met een windturbine of kerncentrale.
Als er de komende 5 weken geen gekke dingen gebeuren, liggen de wens van de meerderheid van Nederland, de politieke verhoudingen en het staande beleid inzake kernenergie 23 november nog steeds volledig in lijn.
Als er ook de komende coalitieperiode geen gekke dingen gebeuren, dan zal het nu al grote draagvlak voor kernenergie waarschijnlijk nog iets doorgroeien. Pas als de contracten voor de nucleaire plannen echt rond moeten komen, is er een kans dat sentiment rond kernenergie ook zonder gekke dingen een trendbreuk toont. Als dat voorspoedig verloopt, geeft dat ook de dan nog resterende tegenstanders wellicht vertrouwen om het verzet op te geven. Als dat met hangen, wurgen en onprettig veel belastinggeld gaat – of helemaal niet – dan zal het enthousiasme voor kernenergie vast een dipje tonen.
De grootste kans om het draagvlak voor kernenergie te vergroten of te verkleinen, ontstaat pas als in Zeeland daadwerkelijk de schop in de grond gaat. Als ook dat voorspoedig verloopt, zijn kerncentrales in Rotterdam een zekerheidje. Als de nucleaire sector echter onvoldoende progressie toont sinds de stroefverlopende nieuwbouwprojecten in Frankrijk, Groot-Brittannië en Finland dan kan dat in het wispelturige Nederland nog steeds een reden zijn om de dan al begonnen bouw alsnog te staken.
Blokkeer de veilige vluchtheuvel in het energiedebat
Woorden van lijsttrekkers en energie-experts op de kieslijst kunnen de komende weken betrekkelijk weinig doen om het enthousiasme voor kernenergie verder aan te wakkeren of te temperen. De toekomstige coalitie heeft vervolgens ook komende kabinetsperiode betrekkelijk weinig invloed op het succes van de met kernenergie ingeslagen weg.
Wil je stemmen op een partij die denkt dat het 6 jaar en €6 mrd kost om een kerncentrale te bouwen? Dat kan. Stem je liever op een partij die denkt dat het 15 jaar en €15 mrd kost? Dat kan ook. Geen van deze partijen weet het. Bekvechten over deze getallen heeft net zoveel zin als een twistgesprek over hoe laat het op 1 januari gaat regenen.
Pas als de 2e of 3e kerncentrale in Nederland in bedrijf is, weten we of de keuze voor nieuwe kernenergie een goed idee is geweest. Pas dan weten we of de bouw van een kernreactor in Nederland 6 jaar of 15 jaar duurt. Pas dan weten we of zo’n project een investering van €6 of 15 mrd vergt. En pas dan weten we wat kernenergie waard is. Omdat we pas dan weten hoe windenergie, energieopslag en de rest van de met kernenergie concurrerende technologieën zich hebben ontwikkeld.
Alles dat voor- en tegenstanders daarover de komende weken claimen, is niet meer dan speculatie binnen dezelfde bandbreedtes. Het zou verfrissend zijn als de organisatoren van de grote verkiezingsdebatten dat inzien en daarom geen stellingen over kernenergie agenderen, en liefst ook politici die toch die vluchtheuvel opdraaien tot de orde roepen.
Help de kiezer kiezen
Laat de klimaatblokjes in de debatten gaan over zaken waarop partijen de komende 4 jaar echt verschil kunnen maken:
- Welke bedrijven mogen aanspraak doen op de schaarse capaciteit op het elektriciteitsnet die de netbeheerders komende jaren nog beschikbaar kunnen maken, en welke bedrijven moeten dus wachten?
- Bouwen we onze laatste kolencentrales om de leveringszekerheid te borgen om tot biomassacentrales?
- Gaan we iets ondernemen om de jaarlijkse vleesconsumptie per Nederlander van 38 tot 10 kilo te verkleinen?
- Willen we op de Noordzee nog nieuwe aardgasprojecten aanboren, en onder welke voorwaarden?
- Hoe beperken we nodeloze autokilometers in de steden, zonder autobezit onbetaalbaar te maken in regio’s waar een elektrische fiets of het openbaar vervoer de komende jaren nog geen fatsoenlijk alternatief biedt?
Een debat over deze thema’s geeft zeker zoveel vuurwerk en vermaak als het zoveelste debat over kernenergie. En dat met als welkome bonus dat het de kiezer ook nog eens zou kunnen helpen om daadwerkelijk af te wegen bij welke partij of partijen het energie- en klimaatbeleid de komende kabinetsperiode in veilige handen is.
Imagecredit: Charles Deluvio, via Unsplash Public Domain
Oprichter WattisDuurzaam en duurzaamheidsadviseur bij We-Boost Transitions.
De nederlandse kiezer wil altijd goedkoop uit zijn, maar: Kernenergie kostprijs 5-8ct/ kWh , inkoop en verkrijgbaarheid Uranium onzeker, blijvende lange termijn kosten ivm opslag afval. Tegen wind op zee 2.5 tot 4 cent kWh, dus 50% korting tov kernenergie. Bovendien is het risico op incidenten veel groter. En de impact daarvan in een dichtbevolkt land hoger. En het levert maar een klein deel. Hoe minder een centrale aanstaat hoe hoger de kostprijs van de energie. Dus aanhouden als backup is verspilling van geld. Conclusie: slecht plan
Die kosten voor zon en wind zijn hoger als je ook de noodzakelijke infra meeneemt. Die infra op zee tbv de molens kent alleen al een overschrijding van 40 miljard. Was 50 wordt 90 miljard.
Kijkend naar nieuwe kerncentrales in onze omgeving zoals Hinkley Point C, kun je alleen maar concluderen dat de kostprijs van hun stroom ~20cent/KWh wordt.
Volkomen onrealistisch in de huidige groothandelsmarkt waar wind en zon vaak voor minder dan 5cent/KWh produceren.
Gaat UK govt erg veel geld kosten.
Kernenergie wordt vaak genoemd als ‘zilver bullet’ in de energie transitie. Echter als ik alle knelpunten van de energie-transitie op een rij zet en dan check welke knelpunten kern-energie kan wegnemen, dan wordt het rijtje knelpunten in feite nauwelijks korter met wel risico’s op meer knelpunten!
Een topic welke waarde kan toevoegen in de discussie sluit eigenlijk aan bij de vraag van ‘Leen’:
Flexibiliteit: Het laatste waar het electriciteitsysteem behoefte aan heeft is ‘baseload’. ‘Baseload’ aanbieders en gebruikers worden niet voor niets gedwongen flexibeler te worden. Hoe zit het met de technische regelbaarheid van moderne kerncentrales? … en wat betekend het voor de kosten als we kernenergie als back-up inzetten op momenten van te weinig wind/zon/hydro? … of andersom wat zijn de gesocialiseerde kosten als we kernenergie als baseload inzetten?
Boeiende analyse!
Regelbare kerncentrales, daar zou ik ook wel meer van willen weten, maar volgens mij bestaan die niet.
Gisteren liet Pieter Omtzigt in het TV programma College Tour blijken, dat kerncentrales een goede aanvulling zouden kunnen leveren, wanneer er geen aanbod uit zon of wind is. Maar dan wel graag regelbare kerncentrales. Ik hoop echt, dat ze bestaan.
Bij een elektriciteitsverbruik in Nederland van gemiddeld 15 GW (15 GWh/uur), verbruikt Nederland in één etmaal (24*15=) 360 GWh = 0,36 TWh. Bij een huidige lithium-batterij maakprijs van € 150 per kWh komt dat neer op € 54 miljard. Als alle 10 miljoen auto’s in Nederland elektrisch zouden zijn, elk met een batterij van 100 kWh (500 km), dan komt dat overeen met een opslag van 1 TWh (1 miljard kWh). Maar of dat binnen de eerstkomende 20 jaar het geval zal zijn?
Elestor uit Arnhem claimt een prijs van hun batterijsysteem van € 25 per kWh. Dat zou dan uitkomen uit op € 9 miljard, een bedrag dat één kerncentrale (van 1,5 GW) moet gaan kosten (nl. tussen de € 6 en 15 miljard). Misschien zou dit dan toch die ‘onwaarschijnlijke doorbraak in energieopslag’ kunnen zijn?
Regelbare kerncentrales bestaan, er zijn geen grote technische barrières. Sommige centrales zijn slecht regelbaar, vooral omdat niemand de moeite heeft genomen ze regelbaar te maken. Zie onderstaande link voor meer info.
Het probleem is vooral economisch. Kerncentrales besparen weinig op de kosten als je ze uit zet. De capex blijft, maar ook veel opex blijft gelijk. Personeelskosten (kerncentrales hebben veel personeel per kWh), vast onderhoud (ook veel), etc.
‘Regelbaar’ kan interessant zijn, als het betekent dat de centrale 70% of 80% van het jaar draait ipv 90%. Het uitzetten is dan vooral om overbelasting van het net te voorkomen.
Dat is geen “aanvulling op” centrale. De gaten in zon en wind zijn een minderheid van de tijd. Zeker als batterijen wat stroom van de middag naar de avond gaan schuiven, wat relatief makkelijk gaat. “Aanvulling op” is dan 50% van de tijd, of misschien wel 25%. De kosten van de centrale moeten dan omgeslagen worden over die uren, en die kosten zijn al aardig hoog als je ze omslaat over 90% van de tijd.
https://read.oecd-ilibrary.org/nuclear-energy/technical-and-economic-aspects-of-load-following-with-nuclear-power-plants_29e7df00-en#page9
Carel, Marius, dank voor jullie reactie, zeer waardevol!
In onze samenleving zie ik een continue verschuiving in bewustwording met misschien een onbewuste neiging dat een bepaald concept de ‘zilver bullet’ moet worden. Alsof het een sportwedstrijd is met ‘verlies’of ‘winst’.
Eerst zou electrificatie de ‘zilver bullet’ zijn voor de energie transitie totdat we bewust werden dat de 20/80 verhouding electronen/moleculen een reden heeft en niet zomaar omgedraaid kan worden. Vervolgens zouden waterstof(dragers) dan alles oplossen. Dit heeft zeker een plaats in de energie transitie voor ‘feed-stock’ en ‘hard to abate’ toepassingen (ca. 12% global energy needs), maar is geen ‘zilver bullet’. En ja, daar hebben we dan de volgende fase waar onze bewustwording nog volop in ontwikkeling is, ‘kernenergie’.
Het is zo duidelijk waar we naar toe moeten: een duurzaam, inclusief, betrouwbaar en robuust energiesysteem tegen de laagste kosten voor de samenleving … asap. Ik mis een integrale diepgaande analyse en aanpak inclusief waar we maar omheen blijven draaien ‘ons gedrag’. Daarvoor moeten disciplines, stakeholders veel meer samenwerken en integrale oplossingen voordragen ipv opstellen in kampen.
Waarvan akte