Laat de auto staan maar stook geen kolen* om Oekraïne te steunen

Vladyslav Melnyk, via Unsplash Public Domain

De oorlog in Oekraïne maakt eens te meer pijnlijk duidelijk hoe sterk afhankelijk onze energievoorziening is van exporterende landen waar je het liefst zo min mogelijk zaken mee doet. Deze afhankelijkheid is niet beperkt tot aardgas.

Stokpaardjes hobbelen voort

Al sinds de herfst waren de vulgraad van de Europese gasopslagen, de Nord Stream2-pijplijn en de onzekerheid over Russische gasleveringen aan Europa veel in het nieuws.

Dankzij de gelukkig – en puur toevallig – vrij zachte winter leek het alsof het grote publiek de energieafhankelijkheid van Rusland weer even kon negeren, tenminste tot de volgende herfst. Daar dacht Poetin anders over. Met de inval in Oekraïne stond onze afhankelijkheid meteen weer vol op de agenda, ook in de Tweede Kamer.

Wel blijven ook in tijden van oorlog de stokpaardjes fier overeind. Groenlinks en de SP willen de winst afromen die energiemultinationals bij de huidige energieprijzen maken, JA21 wil investeren in kernenergie. De VVD, die in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen lokaal stug campagne voert tegen de bouw van windparken op land, wil nationaal gelukkig toch inzetten op meer energieproductie op eigen bodem.


Op korte termijn kunnen we weinig doen aan onze importafhankelijkheid

Bestaande kolen- en kerncentrales

Het is nu oorlog, we gebruiken nu aardgas en dat aardgas komt ook vandaag vooral uit Rusland. Extra belasten van Shell en collega’s of pleiten voor nog te bouwen kerncentrales of windparken raakt Rusland op korte termijn niet.

Ook oproepen om de 4 gigawatt aan kernreactoren die Duitsland eind 2021 definitief stillegde weer op te starten, vallen in de categorie loze stokpaardjes voor de bühne. Brandstof bestellen en laden voor kerncentrales is niet iets dat je in een weekje geregeld hebt. Misschien dat Frankrijk iets kan doen om de ±20 gigawatt aan kerncentrales die nu in onderhoud of storing staat versneld terug in productie te nemen, maar ook daar lopen ze als het goed is al zo hard als veilig kan.

Suggesties om, ondanks de klimaatimpact, tijdelijk meer elektriciteit in kolencentrales te produceren gaan voorbij aan het feit dat Rusland ook onze belangrijkste leverancier voor steenkool is. In 2019 kwam 46,7% van alle geïmporteerde steenkool in Europa uit Rusland, een nog groter aandeel dan de 41,1% van het aardgas in 2019.

De markt voor steenkool is op het moment iets minder krap dan de markt voor aardgas, maar steenkool is nog meer een wereldcommodity dan aardgas. Als wij onze kolen elders betrekken, betekent dat dus zeker niet direct dat de Russische kolenafzet daalt. Bovendien zijn de huidige elektriciteitsprijzen al voldoende om kolencentrales in te zetten ten koste van gascentrales.

Elektrische straalkacheltjes inzetten om aardgas in de CV-ketel uit te sparen helpt ook niet. Elektriciteit komt nog voornamelijk uit kolen- en gascentrales, de straalkachel verbruikt zo indirect meer gas dan de CV-ketel. Warmtepompen besparen wel aardgas. Als je een leverancier en installateur kunt vinden, zet plannen om de ketel te vervangen dan zeker door.


*Voortschrijdend inzicht. Lopende 2022 werd de leveringszekerheid van aardgas niet alleen voor deze winter maar ook voor komende jaren steeds kritieker. Tijdelijk verhoogde inzet van kolencentrales is daarmee nu absoluut wenselijk.


Alleen energie besparen helpt op korte termijn

Het enige dat we op korte termijn aan de aanbodkant kunnen doen, is de gasproductie in Groningen opvoeren. Het zit er dik in dat Poetin alleen al feit dat het debat hierover weer openlijk oplaait als een gewonnen slag viert. Alles dat verdeeldheid veroorzaakt in Europa of binnen Europese lidstaten, is mooi meegenomen.

Nog even videobellen

Het enige dat we via ons energiegebruik kunnen doen om Rusland te frustreren, is zuinig aan doen. Met al ons energiegebruik.

Als de huidige gasprijzen al niet voldoende waren om de thermostaat omlaag te draaien, doe het dan om Poetin een hak te zetten. En besef ook dat Rusland ook voor aardolie onze belangrijkste leverancier is (26,9% in 2019). Ruwe olie en olieproducten zijn als inkomstenbron voor Rusland bovendien nog veel belangrijker dan aardgas. De auto laten staan en vliegvakanties annuleren doet Rusland vermoedelijk meer pijn dan korter douchen.

Maar het liefst bespaar je op alle vormen van energiegebruik. Korter douchen helpt ook. Kerstverlichting die nu nog brandt kan naar zolder. Winkeldeuren die open staan omdat uitbaters bang zijn dat klanten te lui zijn om de deur open te doen kunnen dicht. Terrasverwarmers kunnen uit. Windturbines die niet produceren omdat buren klagen kunnen aan. Het is oorlog.


Import van energie is niet erg, zolang er keuzevrijheid is

Wederzijdse afhankelijkheid

Het enige waar we ons op korte termijn aan kunnen vastklampen is dat Poetin net zo afhankelijk is van zijn export als wij van zijn import. Europa vertrouwt er op dat de gasleveringen nog decennia doorgaan.

Zo snel Rusland de gasleidingen dichtdraait, is dat vertrouwen weg. Ook voor de lange termijn. De energie- en klimaattransitie was al een flinke domper voor het Russische verdienvermogen de komende decennia. Als Europa de energietransitie voortvarend doorzet zijn we in 2030 al veel minder afhankelijk van geïmporteerde olie, kolen en aardgas. Voor de fossiele energie die dan nog wel nodig is, kunnen wij de exporterende landen tegen elkaar uitspelen. In plaats van andersom, zoals nu.

Ook na flink isoleren en elektrificeren én optimaal benutten van wind- en zonnestroom, aardwarmte en kernenergie blijft import van energie nodig. Ook dat is niet erg. Voor hernieuwbare elektriciteit, biomassa, uranium en groene waterstof kunnen we later deze eeuw bij veel meer landen aankloppen dan voor olie, kolen en gas nu. Als de opvolger van Poetin zich gedraagt, kan ook Rusland een handelspartner zijn. Maar van afhankelijkheid van Rusland mag te zijner tijd geen sprake meer zijn.


Imagecredit: Vladyslav Melnyk, via Unsplash Public Domain

Thijs ten Brinck

Dit vind je misschien ook leuk...

Geef een reactie

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.