Lijstjestijd 2019: Halfzacht beleid loopt 5x tegen harde grenzen aan
Wie in kwesties van algemeen belang verzuimt doeltreffend beleid op te stellen, krijgt vroeg of laat de realiteit voor zijn kiezen. In 2019 werd Nederland gedwongen ad hoc te handelen in meerdere langslepende aanmodderdossiers.
Nederland is een plat land, zonder bergen, zonder al te veel hiërarchie. In de platte polder werkten onze voorouders generaties samen aan collectieve droge voeten. Althans, dat is de origin story van Nederland.
Dankzij of ondanks het polderen groeiden huidige generaties veilig achter de dijken op. Nu we het zo goed hebben, polderen we nieuwe bedreigingen echter het liefst uit het zicht. Dat ging jaren goed, totdat het dit jaar bij herhaling goed mis ging.
1.Ammoniak en stikstofoxiden
Aantasting van biodiversiteit in beschermde natuurgebieden als gevolg van stikstofdepositie is in Nederland al zeker 10 jaar punt van zorg. Het Programma Aanpak Stikstof (PAS) bood in 2015 uitkomst aan landbouw, industrie en andere economische activiteiten. Alleen was deze oplossing geen echte oplossing, oordeelde de Raad van State in mei. De bouw van woonwijken, windparken en snelwegen viel stil. Het land lag plat.
2.Wild woekerende zonneparken
Al in 2009 is vastgelegd dat Nederland in 2020 14% van de energie uit hernieuwbare bronnen dient te betrekken. Al jaren is helder dat elektriciteit daarin de hoofdrol speelt. Al jaren is een zonnepaneel elk jaar substantieel goedkoper dan het jaar ervoor. Toch ligt de groei van zonne-energie nu plat omdat het aantal projecten met zonnepanelen ‘onverwacht’ veel sneller groeit dan netbeheerders aankunnen.
3.PFOA, PFAS en andere Zeer Zorgwekkende Stoffen
Begin jaren ’90 stond de chemische verbinding PFOA bij chemiebedrijf DuPont intern bekend als mogelijk schadelijk voor de gezondheid. In 2004 trof DuPont in de VS een schikking van $70 mln inzake PFOA-vervuiling. In 2015 maakte Follow the Money Nederland attent op de risico’s van PFOA en soortgelijke stoffen. In 2019 lag de GWW-sector plat omdat Nederland de potentiële risico’s eindelijk serieus nam.
4.Herrie over warmtepompen
Al jaren geldt de warmtepomp als kanshebber om een groot deel van de rol van ketels op aardgas over te nemen. Iedereen in de sector weet dat warmtepompen geluid maken. Iedereen voelt op zijn klompen aan dat er buren gaan klagen over elk geluid dat er eerder niet was. Toch moest de warmtepomp eerst plat als herrieschopper geframed worden voor er een grens aan de geluidsproductie gesteld werd.
5.Broeikasgasuitstoot
Nederland stelde zich in 2007 tot doel in 2020 de uitstoot van broeikasgassen (t.o.v. 1990) met 30% te reduceren. Dat is sinds 2007 niet minder urgent geworden. Toch dreigt Nederland op krap 20% reductie uit te komen. In 2015, 2018 en 2019 sprak de rechter uit dat dit minimaal 25% moet zijn. In 2015, 2018 en 2019 claimde de overheid dat heus echt heus zeker wel te doen. Nu is het bijna 2020. En er is nog geen plan.
Angst voor populisme kweekt populisme
De politiek heeft het niet makkelijk. Geen van deze kwesties kent een voor iedereen sympathieke oplossing. Oplossen van de stikstofproblematiek vereist dat de veeteelt moet krimpen. Niet leuk voor veetelers. Verruimen van de netcapaciteit voor de energietransitie vereist nieuwe hoogspanningstrajecten. Niet leuk voor omwonenden. Geluidarme warmtepompen vereisen investeringen in kennis, kunde en geluidsdemping. Niet leuk voor wie een goedkope warmtepomp wil (ver)kopen.
En toch. Het uit- of afstellen van noodzakelijke maar impopulaire maatregelen, uit angst voor onvrede onder kiezers, helpt niet. Dat heeft 2019 duidelijk aangetoond.
Ondanks de afwezigheid van effectief beleid op de thema’s hierboven, hebben populisten de afgelopen jaren met slimme frames op basis van domme claims aan terrein gewonnen. Hoewel nog niemand wezenlijk negatieve gevolgen van de klimaat- of stikstoftransitie had ondervonden, kregen populisten boze burgers op de been.
Nu in 2019 in relatie tot verschillende aanmodderdossiers op de noodrem getrapt werd, staat de Nederlandse politiek met twee ontzettend lege handen. Er is geen adequate voortgang geboekt én de boze burgers zijn nog bozer dan ze al waren.
Kap met aanmodderen, neem problemen en kiezers serieus
Laat 2019 een les zijn. Problemen van dit kaliber verdwijnen niet door ze te negeren. Het enige dat verdwijnt is de tijd om problemen beheerst op te lossen. De meeste Nederlanders, ook de nu boze burgers, zijn voor rede vatbaar. Neem ons serieus. Tref effectieve maatregelen waar maatregelen nodig zijn. Ook als ze impopulair of zelfs pijnlijk zijn.
Counter de bullshit van populisten. Leg uit waarom maatregelen nu nodig zijn. Leg uit dat veel grote problemen met elkaar samen hangen. Maak duidelijk dat het reduceren van de veestapel enorme zoden aan de dijk zet op zowel het stikstof- als het klimaatdossier. Licht toe hoe ook een nieuwe hoogspanningsmast of een iets duurdere maar stille warmtepomp direct bijdraagt aan de oplossing voor de CO2- en stikstofproblematiek.
Erken daarbij dat noodzakelijke maatregelen inmiddels noodzakelijkerwijs pijnlijker zijn dan ze hadden kunnen zijn. Juist omdat er al veel tijd verloren is. Maak helder dat verder aanmodderen de uiteindelijke maatregelen alleen maar pijnlijker maakt.
Shit moet gebeuren.
Imagecredit: Lewis Parsons, via Unsplash Public Domain
Oprichter WattisDuurzaam en duurzaamheidsadviseur bij We-Boost Transitions.
